11«افراد ناتوان، كه پيش‌تر با صندلى چرخدار (ويلچر) يا سبد (تخت روان) طواف داده مى‌شدند، در سال جارى از طواف در صحن مسجد الحرام منع شده‌اند و حتى ممكن است كسى نباشد فرد ناتوان را بر دوش خود حمل كند و طواف بدهد يا همين كار نيز ممنوع شود و چنين افرادى بايد در طبقۀ دوم يا پشت بام مسجد الحرام طواف داده شوند. اكنون پرسشى كه پيش مى‌آيد اين است كه: آيا چنين طوافى كفايت مى‌كند يا نه؟ و وظيفۀ آنان چيست؟»5
پاسخ‌ها:
مراجع بزرگوار - ايّدهم الله - هركدام به‌گونه‌اى به اين استفتا و پرسش، پاسخ داده اند كه درمجموع به سه قول مى‌رسيم:
الف: عدم جواز
1. آيت الله سيستانى: چنانكه احراز شود طبقۀ دوم بالاتر از كعبه است، طواف از بالا كفايت نمى‌كند و بايد براى طواف از پايين نايب بگيرند و لازم نيست احتياط كنند وچنانچه مطلب مشكوك باشد، بايد احتياطاً ميان طواف از بالا و نايب گرفتن از پايين‌جمع نمايند.
2. آيت الله صافى گلپايگانى: اگر طواف در طبقۀ دوم، بالاتر از كعبه باشد، نايب بگيرند تا براى‌آنان در صحن مسجدالحرام طواف نمايد وخودش لازم نيست كه ازطبقۀ دوم طواف نمايد.
3. آيت الله نورى همدانى: طواف در طبقۀ فوقانى صحيح نيست و اين قبيل افراد بايد به وسيلۀ‌كول‌گرفتن طواف خود را انجام بدهند واگر ممكن نشد، لازم است براى طواف خود نايب بگيرند.
ب: جواز
1. آيت الله بهجت: در صورت عدم امكان، با رعايت الأقرب فالأقرب، طواف از طبقه‌دوم كفايت مى‌كند.
2. آيت الله مكارم شيرازى: در اين‌گونه موارد كه راهى جز اين نيست، طواف در طبقۀ بالاكفايت مى‌كند.
3. علاّمۀ حلّى وبه تبع وى، صاحب جواهر، در ميان فقهاى گذشته، به اين مسأله اشاره كرده وقائل به جواز طواف از طبقۀ فوقانى شده‌اند و اين فتوا از عبارت علاّمه دركتاب تذكره، استنباط مى‌شود كه در ردّ قول شافعى نقل كرديم. صاحب جواهر نيز متن فتواى علامه را دركتاب جواهر آورده وآن را تأييدكرده است.
ج: قائلين به احتياط و جمع
1. آيت الله خامنه‌اى: طواف بايد دور كعبۀ معظمه و لو در فضاى ما بين زمين تا محاذى پشت بام كعبه باشد و كف طبقۀ دوم مسجد الحرام، اگر به قدر قامت طواف كننده پايين‌تر از نقطۀ محاذى پشت بام كعبه نباشد، طواف از طبقۀ دوم صحيح و مجزى نيست و كسانى‌كه نمى‌توانند در صحن مسجدالحرام ولو به وسيلۀ حمل توسط شخص ديگر طواف كنند وظيفه‌شان نايب گرفتن در طواف است و احوط آن است كه خودش هم در همان طبقۀ دوم طواف نمايد.
نكته: مراد از احتياط در ذيل اين فتوا (و احوط آن است) ، صراحت در احتياط واجب ندارد و با نظر به اين كه مسبوق به فتوا است، ممكن است، احتياط مستحب برداشت شود، ليكن به استناد تفسير مسؤول دفتر استفتائات معظم له، مقصود از آن، احتياط واجب است.6
2. آيت الله فاضل: در فرض سؤال، چنانچه كعبۀ مقدسه از طبقه دوم پايين‌تر نباشد، احتياط واجب‌آن است‌كه، علاوه بر اين كه در طبقۀ دوم طواف داده مى‌شوند، استنابه هم بنمايد، والله العالم.
3. آيت الله تبريزى: احتياط واجب اين است كه آن‌ها را از طبقۀ دوم طواف دهند ونايب هم برايشان بگيرند.
4. آيت الله وحيد خراسانى: در مفروض سؤال بايد نايب بگيرد كه در صحن‌مسجدالحرام طواف نمايد و در صورتى كه متمكّن مى‌باشد و بر او حرجى نيست، احتياط واجب آن است كه خودش هم از طبقۀ دوم طواف نمايد.
نكته:
همچنان‌كه ملاحظه شد، سه نظريۀ عمده درمسأله وجود دارد. البته اين نكته را بايد در نظر داشت كه اين سه‌نظريه، درمورد طواف معذورين فرض دارد؛ زيرا قول به احتياط، فقط درمورد افراد معذور ومضطر قابل تصوّراست و معنى پيدا