6
شماره شصت و ششم
دعاى سعى
مقدمه
در شمال شرقىِ‌كعبه، بعد از آن كه وادى را طى كردى به دو كوه صفا و مروه و مسعى مى‌رسى. طواف ميان صفا و مروه «سعى» است و طبق آيۀ شريفۀ إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله. . . 1 سعى از «شعائر الله» است و چون سعى عبادت است، بايد با قصد قربت انجام شود و براى تحقّق بخشيدن به اين امرِ لزومى، بايد مقدماتى فراهم گردد.
و لذا فقها گفته‌اند:
«مستحب است از درى كه محاذى حجر الأسود است، به سوى صفا متوجه شود و با آرامى دل و بدن، بالاى صفا رفته و به خانۀ كعبه نظر كند و به ركنى كه حجرالأسود در آن است رو نموده، حمد و ثناى الهى را به جا آورد. . .»2
براى داشتن استقامت وپايدارى در امور واجب وآمادگى وتوجه بيشتر وحضورِ قلب كاملتر بايد:
1. حمد و ثناى خدا و نيز تكبير، تهليل، تسبيح و تحميد گويد.
2. نعمت‌هاى الهى را ياد آورد.
3. صلوات بفرستد.
4. پيروزى حق را متذكّر شود.
5. به ياد مرگ باشد.
6. وحشت قبر را يادآورد.
7. ازخداوند بخواهد درسايۀ عرش‌او قرارگيرد؛ آنگاه‌كه هيچ سايه‌اى نيست جز سايۀ عرش‌خدا.
آغاز سعى
آغاز سعى از صفا و پايان آن در مروه، سنتى است كه هم در روايات شيعه آمده و هم در روايات اهل سنت. جابربن عبدالله انصارى كه داستان حج پيامبر را نقل كرده، مى‌گويد: حضرت از درِ مسجد الحرام به سوى صفا رفت و چون به اين كوه نزديك شد، آيۀ: إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله. . . را خواند و فرمود: آغاز مى‌كنم آنچه را خدا آغاز كرد و آنگاه از صفا آغاز كرد. آن حضرت ابتدا بر فراز كوه صفا برآمد و تا آنجا بالا رفت كه كعبه را از فراز كوه ديد و خداوند را تهليل وتكبير گفت.3
امام صادق (ع) وقتى طواف و دو ركعت نماز آن را انجام داد، فرمود: از جايى آغاز مى‌كنم كه پروردگار بزرگ آغاز كرد و فرمود: إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِ الله. . . . 4
و اين معنى از لطايف است كه سخن حق به حكمت و دقت آراسته است و تقديم و تأخير آن نيز داراى سرّى است؛ همچنان كه تقديم «صفا» بر «مروه» سرّى در باطن دارد و حضرت رسول در علت شروع از صفا، از لطيفۀ در قول استفاده كرد. آرى، تقدم در گفتار، تقدّم در عمل را نيز ايجاب مى‌كند.
آداب سعى
زائر، آنگاه كه از طواف و پرواز پروانه وار برگِرد خانه فراغت يافت و سبكبال گرديد و رازهاى خويش را در دو ركعت نماز و در جايگاه خليل و دوست خدا، ابراهيم (ع) با خداى خويش در ميان نهاد، اكنون راهى صفا و مروه مى‌گردد تا با سعى ميان آن دو، در طوافى از نوع ديگر و با آدابى ويژه حضور يابد: