5
شماره بيست و هفتم
حج در كلام امام
ما در اين محل حقير در روزى مجتمع هستيم كه انبوه مسلمين از سراسر كشورهاى اسلامى در مكّۀ معظّمه در اجتماع دينى - سياسى، مجتمع هستند.
اسلام يك دين عبادى - سياسى است كه در امور سياسى‌اش عبادت و در امور عبادى‌اش سياست منضم است. اين مجتمعاتى كه اسلام براى مسلمين به سهولت تهيه فرموده است، بر كسانى كه استطاعت دارند يك دفعه فريضه فرموده است كه در مكّۀ معظمه و در مواقف شريفه مجتمع بشوند و براى همۀ مسلمين با هم در يك محيط دور از تشريفات و يك محيطى كه همۀ جهات شخصيات را ريخته و با يك كفن و يا دو ثوبۀ مختصر، در اين مواقف، حاضر شوند. و مهم اين است كه آن چيزهايى كه در بلاد مسلمين در طول سال گذشته است، به اطلاع هم برسانند و براى رفع اشكالات مسلمين فكر بكنند. و اجتماع بزرگ ميليونى اسلامى در حجاز در عين حالى كه عبادت است، براى همين نكته است. مع الاسف ما مسلمان‌ها كه از اسلام دور افتاده‌ايم و از حقايق اسلامى منزوى شده‌ايم، در اين فكر ابداً نيستيم كه اولاً كسانى كه مى‌توانند بروند، بروند و به خانۀ خدا مشرف شوند. و كسانى كه اصحاب تفكر و نويسنده و روشنفكر و عالم هستند، در آن محيط، مجتمع بشوند و مشكلات مسلمين را در تمام جهان بررسى كنند و آنچه كه مى‌توانند حل كنند. ما الان از تشرف مكه و حج بيت اللّٰه جز اينكه يك دسته اشخاص عامّۀ مردم در آنجا مجتمع بشوند، چيز ديگرى نداريم. و مع الاسف اين امر كه اشخاص مؤثّرى، از حكومتها و از بزرگان قوم كه مى‌توانند در