78بود. دولت عثمانى يك سوم يارانه را از خزانه اوقاف و بقيه را از محل اعتبارات خزانه مركزى تأمين ميكرد. ¹

در مناطق حاشيهاى؛ مانند حجاز، امنيت امپراتورى - خلافت عثمانى - با حفظ تفوّق نظامى در برابر مراكز قدرت و دول خارجى وهمچنين قبايل كوچ رو تأمين ميشد؛ معهذا سلطان، بخشى از هزينهها را براى تأمين امنيت حجاز اختصاص داده بود. امنيت داخلى نيز با اتكا بر وفادارى خلل ناپذير مسلمانان ِ عثمانى تأمين ميشد و دولت نيز با اهداى هدايا به افراد پرهيزگار وعلماى شهرهاى مقدس، احساس وفادارى آنها را تقويت مينمود.

هزينههاى ولايت حجاز گواه بر اختصاص بيشترين بخش بودجه؛ يعنى رقمى معادل 634/471/14ك. به ارگانهاى نظامى و انتظامى ونيروى در يايى است. ²

هزينههاى مربوط بهزيارت، در درجه دوم اهميت قرار داشت كه باز بخشى از همين بودجه نيز در ارگانهاى نظامى وانتظامى بهجهت تأمين امنيت زائران در برابر يورش باديهنشينان هزينه ميشد. مبلغى را نيز به باديه نشينها پرداخت ميكردند، هر چند با اين مبلغ امنيت زوار ابتياع نميشد ولى در آمدى كافى به آنها مى داد كه موجب ميشد به مناطق تحت الحفظ عثمانى در حجاز كمتر يورش ببرند.

تقريباً مبلغى حدود000/000/5ك. صرف هداياى ساليانۀ سلطان بهمنظور مصارف مذهبى، دريافت محمل و پرداخت به باديه نشينان ميشد. ³

ميزان هدايا و مستمريهاى اشراف، سادات و علما، برابر با 688/776/1ك. بود و همچنين مواد غذايى، حبوبات و غلاّت به ارزش891/555/2ك. در مكه، مدينه وجده توزيع مى شد ⁴و كمتر از 000/730/1ك. كه بخش اندكى از بودجه بود، صرف دستمزدها و حقوق كارمندان دولتى و شهرى ميشد. ⁵يارانههاى عثمانى در حجاز بيشتر به شكل پول نقد يا برات وحواله توزيع ميشد، اما تقريباً نزديك به يك چهارم كلّ بودجه 5/25 ميليون كروسى، به صورت جنسى و درشكل مواد غذايى ارائه ميگرديد.

سه فقره از بزرگترين مخارج مكه مبالغ پرداختى به اشراف و سادات (064/544/1ك) ، گندم ابتياع شده از مصر (500/202/1ك) و حقوق كاركنان كعبه (609/834ك) بود كه اين مبالغ دو ثلث تمام مخارج را در بر ميگرفت. بخش زيادى از بودجه ولايت، به كمك و صدقه به افراد مستمند اختصاص داده شده بود. اين مبالغ و هزينهها، چنانكه پيشتر اشاره شد، شاهدى است بر وابستگى