79اقتصادى ولايت حجاز به باب عالى عثمانى.

مخارج سور و اصلاحات آن

در اواسط سال1880 ¹وجوهيكه عثمانى به حجاز فرستاد، برابر با 692/536/26ك. بود كه 889/039/8ك. براى سور و بقيۀ آن در ولايت صرف شد.

در دفاتر ماليۀ 1300، كه از بودجه حجاز ترتيب داده شده، تمامى ارقاميكه براى سور منظور شدهاند و نوع و محل خرج وجوه به تفصيل آمده است.

از محل اعتباراتى كه براى سور در نظر گرفته شده بود، حدود000/900/2ك. آن در شهرهاى مقدس هزينه شدند كه 908/984ك. سهم مكه و373/922/1سهم مدينه شد. در واقع اين مبالغ سه برابر دريافتهاى گذشته بود. ²آرايش جديد ردههاى پرداختى به گروههاى دريافت كننده منابع پولى به سبب اهميت مشاغل افرادى بود كه در كعبه، آرامگاه حضرت پيامبر اكرم (ص) و مسجد النبى مشغول به خدمتگزارى بودند.

نزديك به نيمى از جمع اعتبارات سور را به صورت كمكهاى نقدى و غير نقدى، مستقيم يا غير مستقيم، به مقامات مسجدِ اين دو شهر مقدس ميدادند. در عوض، صدقه وخيرات به افراد مستمند و ارائۀ آموزشهاى مذهبى لازم به آنها، تنها 000/847ك. هزينه داشت و علماييكه با دو مجموعۀ كعبه و مسجدالنبى همكارى نداشتند, كسانى كه براى مقاصد ديگرى به عبادت ميپرداختندو مؤسسات خيريه اى مانند بيمارستانها تنها000 /448 ك. دريافت ميكردند. ³

منبع تأمين وجوه، در درجه اول خزانهدارى دولت مركزى و خزانه اوقاف بود. متأسفانه تفكيك هداياى اوقاف، از هداياييكه مشتركاً با خزانه سلطنتى اهدا ميشد، غير ممكن بود. هداياى مشترك، بهويژه آنهايى كه سلاطين پيشين اعطا كردهاند و درآمدهاى اوقاف كه به سور اختصاص داده شده بود 484/122/2ك. از 000/500/3ك. را تشكيل ميداد كه اين منابع با مجموعه هداياى خزانه امپراتورى، خزانه شخصى سلطان، خزانه حرمين شريفين وحوالههايى كه در ولايت سور به ثبت ميرسيد و بعدها خزانه ايالتى سوريه، خود پرداخت آن را تقبل ميكرد، تكميل ميشدند. ⁴

وجوه سور به دو شكل به حجاز ميرسيد؛ در صورت نخست، حدود دو سوم آن به صورت نقدى وهميانهاى پر از سكه اى بود كه از استانبول به مكه و مدينه ارسال ميشد و درصورت دوم، حوالههايى بود كه در سور به چاپ ميرسيد. ⁵