80دوران صفوى مواجه نشدند.
حجاج ايرانى، قبل و بعد از انجام حج به دليل اينكه مى‌خواستند به زيارت قبور امامان شرفياب شوند، مسير راهشان را نيز بر اساس آن تعيين مى‌كردند. اگر حجاج راه خشكى از مسير عراق را در پيش مى‌گرفتند، راه شام به جبل (كه كوتاه اما فوق العاده خطرناك بود) را ترجيح مى‌دادند. آن حجاجى كه راه شام را برمى‌گزيدند دو مسير در پيش داشتند: بعد از زيارت عتبات عاليات از نجف يا راه پايين (كاظمين، رمادى، ميادين، ديرالزور، تدمر، شام) ويا از راه بالايى ( دنبالۀ رودخانۀ فرات؛ يعنى كاظمين، سامرا، موصل، عرفه) به حلب ميآمدند. 1آنها در عرفه به زيارت مقام ابراهيم شرفياب مى‌شدند.
اما تجار و مأمورين دولت، مسير طولانى‌تر را انتخاب مى‌كردند. آنها از طريق باكو و تفليس به درياى سياه و از آنجا به استانبول ميآمدند و با كشتى‌هاى دولت عثمانى و اروپايى به سوئز و از آنجا به مكه مى‌رفتند. آن راه را در اصطلاح «راه استانبول» مى‌گفتند. راه درياييكه بيشتر، مردم عادى از آن استفاده ميكردند نيز طولانى بوده است. يك مسير آن از بنادر خليج فارس به درياى سرخ و از طريق دور زدن جزيره عربستان بود. حجاج ايرانى به همراه محافظان كاروان رسمى عثمانى به جده (بندر مكه) و يا ينبع (بندر مدينه) ميرفتند. از سوى ديگر ايرانيانى كه يا از راه عراق يا از راه بيروت به شام مى‌آمدند، نيز با كاروان رسمى عثمانيان به مكه مى‌رفتند.
سفرنامه‌هاى ناصرخسرو (437ق.) ، خاقانى (551 ق.) ، ابيوردى (898 ق.) ، مرادآبادى (1021ق.) ، كشميرى (1154ق.) ، بانويى اصفهانى (اواخر قرن 12ق.) ، شيخ جبل عاملى (1033ق.) ، مجلسى (1041ق.) و مشيرى (1089ق.) كه قبل از دوران قاجار نوشته شدهاند، همراه با سفرنامه‌هاى سال‌هاى 1338-1260ق. كه تا كنون نگارنده ديده ديده است و به 45 مورد مى‌رسد، مجموعۀ فوق‌العادهاى است سفرنامه‌هاى حج مسلمانان ايرانى.
سفرنامه‌هاى ايرانيان، در مقايسه با سفرنامه‌هاى حج عثمانيان، از اطلاعات بيشتر و