17
نيت؛ وسيلۀ قرب بنده به ساحت قدس مولا
«إِذَا أَرَدْتَ الْحَجَّ فَجَرِّدْ قَلْبَكَ لِلَّهِ تَعَالَي مِنْ كُلِّ شَاغِلٍ. . .» . 1
«چون ارادۀ حج كردى، دل را از هر آنچه كه از خدا باز ميدارد، عارى ساز.»
زائر بيت الله بايد پيش از هر كارى، به آماده سازى قلب و اصلاح نيت بپردازد. اگر چه در گذشته نيتهاى ديگرى داشته و هواهاى ديگر در سرش پرورانده، ليكن اكنون همه را به فراموشى بسپارد و همچنان خدا را ياد كند كه اين عمل (حج يا عمره) تنها براى خداست و قصد و نيت در هر عملى، روح و ملاك ارزش و اعتبار آن را تشكيل مى دهد.
پيامبرخدا (ص) فرمودند: «
إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ. . .» . 2ارزش اعمال انسان منوط به نيت و هدفى است كه مد نظر دارد.
پس حاجى بايد در حجّش، غير خدا را دخالت ندهد و حركت و اقدامش تنها براى خدا باشد و هيچ غرضى از اغراض دنيايى را در آن داخل نكند و انگيزهاى جز امتثال امر الهى نداشته باشد و نهايت احتياط را به كار گيردكه در خفاياى دلش نيت ديگرى راه نيابد. 3
مهم آن است كه زائر بداند كجا مى رود، دعوت چه كسى را اجابت ميكند، ميهمان كيست و آداب اين ميهمانى چيست و نيز بداند هر خودخواهى و خودبينى، با خدا خواهى مخالف است و با هجرت تضاد دارد و بر معنويت حج نقص وارد ميسازد. 4
حقيقت نيت، همان قُرب بنده به ساحت قدس مولاست كه بدون انبعاث روح و سير ملكوتى آن، حاصل نميشود و حجگزار و معتمر بايد متخلّق به اخلاق الهى شود و از هدف نهايى خود در زندگى - كه ميل به رضا و لقاى خداوند است- غافل نباشد و تنها به قصد امتثال امر خالقِ يكتا به اين ميدان وارد شود كه چنين نيتى او را از اسارت به آزادى، از محدوديت به بى نهايت و از باطل به حقيقت رهنمون ميشود و هركس با اندك تأمّل در حال خود، پى به صلاح و فساد نيت خويش مى‌برد؛ (
بَلِ الإِنْسانُ عَلى نَفْسِهِ بَصيرَةٌ، وَ لَوْ أَلْقى مَعاذيرَهُ ) ؛ 5«بلكه انسان خود بر نفس خويشتن بيناست، هر چند دست به عذر تراشى زند.»
در اين سفر آدمى ميفهمد كه آيا محرّكش خداست يا بخشى از آن و بلكه همهاش مربوط به خواستههاى نفسانى است. نخستين چيزى كه بر هر انسان داراى تكليف، در هر عبادتى لازم و واجب است، اصلاح نيت و اخلاص صادقانه است و بايد دلش را از صفات حيوانى و شيطانى منزه سازد و از لوث خودبينى و از هرچه غير رضاى خداست پاك گرداند و قصد و نيت خود را خالص كند تا متوجه حضرت بارى تعالى شود و بداند كه تنها دلهاى پاك لايق نظر و توجّه خدا و الطاف و عنايات خاص حضرت احديت است.
حجگزار هرگاه قصد و نيت خود را خالص كرد و متوجّه حضرت بارى تعالى شد، ميتواند قدم در وادى شوق و محبّت الهى بگذارد و شهود و لقاى او را در سر بپروراند و خود را مهياى حضور كند.
از رهگذر نيت است كه اعمال آدمى سنجش و ارزيابى ميشود و معيار پاداش و كيفر انسانها در روز قيامت، نيت سالم و خدايى است. پاداش نيك، در اداى مناسك حج؛ مانند ديگر عبادات، از آنِ كسانى است كه اعمال خود را با نيتى خالص به جا آورند. . . ؛ 6«
اللَّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبِي مِنَ النِّفَاقِ وَ عَمَلِي مِنَ الرِّيَاءِ» . 7
احرام؛ مُحرم شدن براى مَحرم شدن؛
(الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ، فَمَنْ فَرَضَ فيهِنَّ الْحَج. . .) . 8
«حجّ در ماههاى معينى است. پس هر كس در اين (ماه) ها، حجّ را (بر خود) واجب گرداند،