8از چيزهايى كه دلالت بر اهميت فوق‌العاده و منحصر به فرد حج دارد، وجود ابعاد مختلف و منافع وسيع و احياناً متضاد حج است كه اين چنين وسعت و گستردگى در هيچ يك از عبادات ديده نمى‌شود و اين از مختصات حج است.
خداوند متعال در خطاب به حضرت ابراهيم (ع) فرمود: مردم را دعوت به حج نماييد تا منافع خود را در آن بيابيد؛ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ. . . لِيَشْهَدُوا مَنافِعَ لَهُمْ .21
عموميت و گستردگى حج از اطلاق منافع و تكثير آن - كه دلالت بر تكثير منافع يا تنويع منافع دارد - استظهار مى‌شود كه مفسران با تعبيرهاى گوناگون به اين وسعت اشاره كرده‌اند. بعضى گفته‌اند: «نوعى منافع دينى و دنيوى است كه در هيچ يك از عبادات ديگر به چشم نمى‌خورد» .22 برخى ديگر نوشته‌اند: «حج محلّ تلاقى تمام دنيا وآخرت مسلمانان است.»23 وگروه ديگر گفته‌اند: در آيه مباركه، «منافعهم» و يا «المنافع» به كار برده نشده تا تصور نوعى خاص از منافع به ذهن تداعى نكند.24 هم‌چنان كه مرحوم صاحب جواهر در اين باره فرمود:
- «
الحجّ. . . رياضة نفسانيّة و طاعة ماليّة، و عبادة بدنيّة، قولية و فعلية، و وجودية و عدميّة. . .
-و هذا الجمع من خواص الحجّ من العبادات التي ليس فيها أجمع من الصلاة، و هي لم تجتمع فيها ما اجتمع في الحج من فنون الطاعات. . . .
-و على كلّ حال فللحج أسرار و فوائد لا يمكن إحصاؤها » .25
همچنين مقام معظم رهبرى، حضرت آيت الله خامنه‌اى در اين زمينه فرمود:
«فريضۀ حج از جمله تكاليف نادرى است كه در آن، ابعاد متعدد و متنوّع مربوط به زندگى فرد و سلوك جمعى به شكل با شكوه و داراى تأثير عميق در تن و جان و انديشه و نيز در منش و روش آدمى گنجانده شده و درست گزاردن آن مى‌تواند او را به توفيقات بزرگى در همۀ عرصه‌هاى مادى و معنوى نايل سازد.»26
پس حج در ميان عبادات الهى از همه باشكوه‌تر و گسترده‌تر و داراى ابعاد گوناگون است كه در هيچ عبادت ديگر در يك جا جمع نشده است. بنابراين اگر بخواهيم جان و روح ما تصفيه شود، اگر بخواهيم صحنه مرگ و معاد در جان ما ريشه بدواند، و فرهنگ غنى اسلام در جوامع مسلمين تقويت يا احيا شود و هر گونه ريشه فرهنگ استعمارى و وابستگى از جوامع مسلمين زدوده و به جاى تفرقه و نفاق بذر اتحاد كاشته شود، اگر بخواهيم بنيه اقتصادى كشورهاى اسلامى تقويت گردد و استقلال و حاكميت و حريت و حميت دينى عينيت يابد، اگر بخواهيم به فريادهاى مظلومانه پاسخ داده شود و از مشكلات سياسى و اقتصادى، فرهنگى و اجتماعى يك ديگر آگاه و در رفع آن تلاش شود و در يك كلمه اگر بخواهيم دين و دنياى ما استوار بماند بهترين موقعيت موسم حج است؛ چنانكه نبى مكرم اسلام فرمود: «
مَنْ أَرَادَ دُنْيا وَ آخِرَ فَلْيؤُمَّ هَذَا الْبَيتَ » .27
فصل سوم: حج دعوت همگانى - فراخوان عمومى
أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ 28
همه فرايض و واجبات اسلامى متوجه مؤمنين است، چنان كه در مورد روزه فرمود: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ .29
يا درباره نماز فرمود: يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ. . . .30
اما امتيازات حج اين است كه متوجه عموم مردم است؛ يعنى حج مثل نماز و روزه و. . . نيست كه متوجه مؤمنان فقط باشد، بلكه همچون پرستش خدا، يك اعلان عمومى است:
يا أَيُّهَا النَّاسُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ .31