12مى‌باشد، فهميده مى‌شود كه هدف از جاى دادن ابراهيم در اين مكان، براى اين بود كه تنها خدا پرستيده شود و هيچ چيزى شريك او قرار نگيرد. پس هدف از تبوئه (جا دادن ابراهيم) اين نبود كه اين مكان، محل سكونت او شود. در دنبالۀ اين آيه، به هدف ديگرى براى تبوئه ابراهيم (ع) اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: وَ طَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ. . . ؛ يعنى نه تنها ابراهيم، هيچ چيز را در اين مكان نبايد شريك او قرار دهد، بلكه بايد براى زائران و طواف كنندگان كانون توحيد احداث نمايد و از هرگونه مظاهر شرك و كفر و هر چه شائبه غير مى‌رود پاكسازى نمايد، تا بندگان او در كنار خانه‌اش فقط به او بينديشند و او را عبادت كنند و درس توحيد بياموزند.
پس در اين آيۀ كريمه دو چيز هدف تبوئه ابراهيم (ع) در كنار خانه خدا قرار داده شد، يكى نفى و ديگرى اثبات، اولى مربوط به شخص ابراهيم (ع) است كه هدف از اسكان او اين است كه هرگز به او شرك نورزد و اساس خانه را بر توحيد استوار كند و بعد از اين كه خودش موحد شد، بايد اين خانه را طورى پايه‌گذارى كند كه خالى از هرگونه شائبه شرك و كفر باشد تا ديگران هم فقط او را عبادت كنند. شاهد ديگر بر اين‌كه اين مكان كانون توحيد است، استعمال ضمير متكلم وحده (
بي - بيتي ) در دو جاى اين آيه آمده است؛ يعنى خداوند با ضمير متكلّم وحده به خودش نسبت داد (يعنى خانه خداست) . پس تنها بايد خدا پرستيده شود و به تعبير مرحوم علامه طباطبايى، بيت را به خود نسبت داد تا بفهماند كه اين خانه مخصوص عبادت من است نه چيز ديگر.59
و به تعبير بعضى از مفسران: «
إضافة البيت إلى نفسه، يعني لا يليق أن يعبد فيه غيره » .60
و احتمالاً نام گذارى كعبه به «بيت عتيق» ، 61 اشاره به همين مطلب باشد كه اين خانه آزاد است و كسانى صلاحيت طواف و عبادت به گرد بيت عتيق را دارند كه از بند عبوديت غير خدا آزاد شوند و فقط سر به آستان خدا فرود آورند.62
مؤيد ديگر، تكرار «
لا شريك لك لبّيك » در تلبيه مى‌باشد؛ يعنى از آنجاكه حاجى قصد ورود به سرزمين توحيد و تجلّيگاه توحيد دارد، از اوّل بايد اساس كار خود را بر توحيد و نفى غير بنا كند؛ همچنان كه شايد وجه استحباب ورود به مسجد الحرام از باب بنى شبيه - محل دفن بت هبل در فتح مكه - براى همين جهت باشد كه اين خانه از آنجاكه كانون توحيد است، ابتدا بايد غير خدا را لگدمال كرد و سپس وارد آن شد.
د) تجلى‌گاه نشانه‌هاى الهى
فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً. . .
. 63
در اين خانه نشانه‌هاى روشن الهى از توحيد و معنويت و نبوت و امامت و ايثارگرى‌ها و زندگى سراسر مبارزه حضرت ابراهيم (ع) به چشم مى‌خورد كه قدم به قدم آن، يادآور آيات و نشانه‌هاى فراوان الهى است كه هر كس بخواهد اين آيات را ببيند، بايد آهنگ اين خانه كند و از طرف ديگر بايد بكوشد اين آيات را در جان خود ببيند و همچون هاجر بعد از سعى و تلاش، به چشمه‌اى دست يابد.
مراد از آياتٍ بَيِّناتٍ 64 چيست؟
مفسران در تفسير «آيات بينات» اختلاف دارند: گروهى، در تعيين مصاديق آيات بينات نظرياتى داده‌اند كه خيلى مهم نيست؛ زيرا از قبيل بيان مصاديق است و هر مفسّرى بعضى از مصاديق آن را ذكر كرده و ادعاى انحصار آن را هم ندارد. گروه ديگر، نظرياتى در موارد آيات بينات دارند، مواردى كه در آيۀ كريمه آمده، و آن سه قول است:
بعضى از مفسران گفته‌اند: در اين آيه، تنها يكى از آيات بينات، كه مقام ابراهيم (ع) باشد، ذكر شده است؛ اما از آنجاكه آيات جمع و مقام ابراهيم مفرد آورده شده، چند توجيه آورده‌اند: