7كه حاجى از همان آغاز، وقتى به نيت حج از خانه و كاشانه‌اش خارج مى‌شود و تا ميقات و احرام و طواف و سعى و عرفات و مشعر و منا، همه جا خدا را مى‌جويد و از سوى ديگر تمرينى است براى خودسازى و تزكيۀ نفس و زدودن هرچه كه موجب خودآرايى است و يادآور عرصۀ قيامت و صحنۀ محشر است.
- از نگاهى ديگر، در حج، بازسازى پايگاه توحيد به دست ابو الأنبيا؛ حضرت ابراهيم خليل است كه در اين راستا، بت‌شكنى‌ها، فداكارى‌ها، ايثارگرى‌ها، هجرت‌ها و. . . جلوه‌گر مى‌شود.
- از زاويۀ ديگر، بازنگرى تاريخ نورانى انبيا و اولياى الهى؛ از آدم تا ابراهيم و از خاتم انبيا و تا خاتم اوصيا عليهم السلام است كه به انسان‌ها مى‌آموزد در راه دين و مكتب، بايد از ديار، مال و فرزند و علقه‌هاى زندگى بريد و همۀ دعوت‌هاى گوناگون را نشنيده گرفت و فقط به مبدأ لايزال الهى پاسخ مثبت داد.
- و نيز حج رزمايش سياسى - اجتماعى و بسيجى توحيدى بر ضدّ همه نوع شرك و كفر است و با داشتن اين بار سياسى، مى‌تواند هر سال تحوّلى بنيادين در اوضاع سياسى جهان اسلام به وجود آورد.
- حج، رويه‌اى اقتصادى است كه رشد اقتصادى كشورهاى اسلامى در گرو تبادل فرآورده‌هاى صنعتى و دست‌آوردهاى علمى و بازار بين‌الملل اسلامى در ايام حج مى‌باشد.
و نمايشى است از وحدت و اخوت جهانى مسلمانان، كه در پرتو آن، مى‌توان انواع مشكلات و مسائل اجتماعى، سياسى، اقتصادى و فرهنگى را بررسى و چاره جويى كرد و عزّت و عظمت و شكوه اسلام و مسلمين را در سطح جهان به نمايش گذاشت كه در اين صورت، رعب و وحشتى در ميان حكومت‌هاى استكبارى و وابسته ايجاد مى‌گردد و سلاح‌هاى زنگ زدۀ تفرقه خنثى خواهد شد و به حق اين اجتماع منسجم و عظيم را هيچ قدرتى، جز قدرت لايزال الهى، نمى‌تواند فراهم آورد.
و بالاخره موسم حج فرصتى بسيار مناسب براى نشر فرهنگ اصيل اسلامى در ميان مسلمانان جهان است كه در آن، ايمان حاجى از ناخالصى‌ها پاك 1مى‌شود و حج‌گزار به فرهنگ ناب محمدى دست مى‌يابد و با آثار ابراهيم خليل و پيامبر گرامى اسلام آشنا 2و در نتيجه هرگونه فرهنگ استعمارى از جوامع مسلمين زدوده مى‌شود.
اگرچه در عصر حاضر، به شكل ظاهرىِ حج اكتفا مى‌گردد و اين آثار عظيم و منافع وسيع، نصيب مسلمين نمى‌شود، اما اين به خاطر عدم توانمندى اين كنگرۀ عظيم نيست، بلكه ناشى از توطئۀ دشمنان اسلام و غفلت و تفرقۀ مسلمانان است.