18دعاهايى كه پس از اين مى‌آوريم دستۀ دوم است و ظاهراً بيشتر جنبۀ معنوى دارد:

د - تقاضاى پذيرش بازسازى كعبه

وَ إِذْ يَرْفَعُ إِبْرٰاهِيمُ الْقَوٰاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَ إِسْمٰاعِيلُ رَبَّنٰا تَقَبَّلْ مِنّٰا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ . ¹به نظر مى‌رسد اين دعا را، در هنگام بازسازى كعبه از خداوند خواسته است؛ زيرا كه معناى آيه چنين است: «به ياد آورد هنگامى را كه ابراهيم و اسماعيل پايه‌هاى خانه را بالا مى‌بردند (و مى‌گفتند:) پروردگارا! از ما بپذير، همانا تو شنونده و آگاهى.»

و به قول مرحوم علامۀ طباطبايى، اين جمله، گذشته را مجسم مى‌كند، گويى ابراهيم و اسماعيل مشغول بالا بردن پايه‌هاى كعبه هستند و شنونده آن‌ها را در اين حال مى‌بيند و دعايشان را مى‌شنود. ²و اين دعا نهايت اخلاص و تواضع آنان را مى‌رساند كه حتّى متعلَّق «تقبل» را، كه بالا بردن پايه‌هاى كعبه است، ذكر نكرده‌اند؛ يعنى اين عمل ما در پيشگاه تو قابل ذكر نيست، بلكه يك عمل كوچك است. چنان‌كه بخش آخر آيه، يعنى جملۀ: إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ كه به منزلۀ تعليق است براى درخواست قبولى اعمال، جاى تأمل دارد؛ زيرا كه اين جمله از يك طرف، به جهت معرفه بودن مسند و مسند اليه، حصر را مى‌رساند؛ يعنى كسى كه دعاهاى ما را مى‌شنود و به نيات ما آگاهى دارد، خداوند متعال است و بس. از سوى ديگر، جمله به‌وسيلۀ حرف «إنَّ» و ضمير «أنت» تأكيد آورده شده تا نهايت يقين ابراهيم و اسماعيل بر مضمون را برساند و تأكيدى است بر بسيارىِ خلوص آن‌ها.

ه‍ - تسليم در برابر خدا

رَبَّنٰا وَ اجْعَلْنٰا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِنٰا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ ، ³اين دعا به دنبال دعاى پيش است؛ ازاين‌رو، يا در زمان بازسازى كعبه و يا بعد از بازسازى آن انجام گرفته است.

تذكر دو نكته

1. روشن است كه مراد از اسلام در آيه، اسلام مشهور نيست، كه مكتب ما و به معناى اظهار ايمان است؛ زيرا نمى‌توان گفت كه ابراهيم عليه السلام خود صاحب دين حنيف است و هنوز به