60و قبيله جايگزين تقوا نگردد. روند حوادث پس از وفات رسول خدا صلى الله عليه و آله نشان داد كه تأكيد بر اصل مساوات از مهمترين نيازهاى مسلمانان در اين مقطع بود. پيام هميشگى اسلام توسط پيامبر در زمانى به مردم ابلاغ شد كه تعصبات نژادى، قومى و قبيله‌اى در عمق جان مردم رسوخ كرده بود. پيامبر نويد مساوات داد و اين كه ويژگى‌هاى طبيعى و جغرافيايى، كه خارج از اراده و اختيار انسان است، ملاك برترى و امتياز نيست، بلكه حرّيت و آزادگى در مبارزه با هواها و هوس‌ها و خويشتن‌دارى در برابر گناه كه محصول تلاش و مجاهدت آدمى است، ملاك فضيلت و برترى است. امروز جهان بيش از پيش به اين پيام انسانى نيازمند است؛ جهانى كه تبعيض‌هاى نژادى و قومى منشأ ظلم‌ها، جنايت‌ها و بى‌عدالتى‌هاست، جهانى كه على رغم متمدّن بودنش، به قهقرا برگشته و تبعيض‌ها و بى‌عدالتى‌ها به اوج خود رسيده و كنگرۀ حج مى‌تواند بهترين فرصت براى نشر و گسترش اين پيام انسانى به بشريت باشد.
2 - آغاز دوره‌اى جديد
پيامبر از اين فرصت استفاده كرد و آغاز فصل نوى را در زندگى مسلمانان به اطلاع رساند. اعراب بر اساس روابط قبيلگى زندگى مى‌كردند و در ميان آنان مقرراتى برخاسته از عصبيت و جاهليت حكمفرما بود؛ به طورى كه براى يك قتل، چه بسا دو قبيله ده‌ها سال با هم دشمنى ورزيده، به جنگ و خونريزى مى‌پرداختند. پيامبر براى برچيدن اين وضعيت در بخشى از سخنان خود فرمود:
«اَلاٰ اِنَّ كُلَّ مٰالٍ وَ مَأْثَرَةٍ وَ دَمٍ فِي الْجٰاهِلِيَّةِ تَحْتَ قَدَمَيْ هٰاتَيْنِ» . 1
«هان! هر مال و افتخارات و خونى كه در جاهليت بود، من زير دو پا نهادم و باطل ساختم.»
پيامبر بدين وسيله كينه‌هاى ديرينه را پايان داد و از آنان خواست گذشته‌ها را فراموش كنند و روابط جديدى بر پايۀ ايمان و عقيده به توحيد و اخوّت اسلامى بنا نهند.
بسيارى از مسلمانان با پيروى از رسول خدا صلى الله عليه و آله دوران جديدى را در زندگى اجتماعى خويش آغاز كردند. مكه را حرم امن اعلام كرد تا روز قيامت از حرمت و قداست برخوردار باشد.