16عالم ما مى‌باشد و هر باطنى با تربيت و تدبير بر ظاهر سلطنت دارد. و خلاصه اين‌كه حجرالأسود جزء نزديك به وسط از زمين نورى مصاحب طينت آدم است.
به‌طورى كه وقوعش در افقى اتفاق افتاده كه در آن به حدوث آدم حكم مى‌شود، در حالى‌كه تركيبات و اختلاط هاى مزاجى با آن مخلوط نشده و هنوز بر صرافت جسمىِ نورى باقى مانده. و به همين‌خاطر وارد شده كه: آن «ياقوت حمراء يا دُرّۀ بيضاء» است، همان‌طور كه دربارۀ عرش وارد شده.
اسرار مناسك حج و اعمال به ترتيب انجام
1 - فهم
درك اين‌كه وصول به خدا جز با تنزّه از شهوات و ترك لذّات و اكتفا به مقدار ضرورت ممكن نيست و به همين خاطر در ملل گذشته راهبان از خلق فرار كرده و به قلّۀ كوه‌ها پناه مى‌بردند و لذات را ترك كرده و به مجاهدت سخت و رياضت مشغول مى‌شدند تا به آخرت برسند و خدا هم ايشان را مدح كرده و فرموده: ذَلِكَ بِأَنَّ مِنْهُمْ قِسِّيسِينَ وَرُهْبَاناً وَأَنَّهُمْ لَايَسْتَكْبِرُونَ 1امّا خلق به تبعيّت شهوات روكرده و عزلت براى عبادت را ترك كردند. لذا خدا حضرت محمد صلى الله عليه و آله را مبعوث كرد تا راه آخرت را احيا كند و رهبانيّت را با جهاد و حجّ تعويض فرمود.
و خدا با قرار دادن حج، به‌عنوان رهبانيت، به اين امّت منت نهاد و بيت عتيق را با نسبت دادن به خودش شرافت بخشيد و آن را مقصد بندگان خود قرار داد و اطراف آن را براى بزرگداشت امرش، حرم خانه‌اش قرار داد. و عرفات را مانند ميدانى براى فنا در حرمش قرار داد و احترام آن مكان را با تحريم صيد، تأكيد فرمود.
و آن‌جا را مانند محضر پادشاهى قرار داد كه زوّار از همه‌جا قصد آن‌جا را مى‌كنند و براى ربّ‌البيت تواضع و خضوع مى‌كنند و البته معترفند كه او منزّه است كه در بيت جاى گيرد تا همين امر در بندگى و عبوديتشان بيشتر شود. لذا در حج آنها را موظف به انجام اعمالى فرمود كه نفوس به آن انس ندارند و عقول با آن آشنايى ندارند. مثل رمى جمره و تكرار سعى بين صفا و مروه. تا با اين اعمال كمال بندگى و عبوديت آشكار شود. عقل به حكمت و صوم و صلاة و زكات و. . .