76محمد تقى شيرازى، سيد اسماعيل صدر، آخوند ملاعلى نهاوندى، آقا سيد محمد كاظم يزدى، شيخ عبداللّٰه مازندرانى. آقا رضا همدانى، آقا سيد محمد طباطبائى، آقا ميرزا فتح اللّٰه مشهور به شيخ الشريعة اصفهانى، آقا سيد ابوالقاسم اشكورى، آقا شيخ عبدالحسين فرزند شيخ راضى، آقا شيخ عباس كاشف الغطاء، آقا شيخ محمد تقى دزفولى، آقا سيد جعفر طباطبائى، آقا شيخ حسين فرزند زين العابدين مازندرانى. ¹ج: راه شام

زائران ايرانى از روزگار صفوى، و تا نيمۀ دورۀ قاجارى، راهى كه به طور غالب، انتخاب مى‌كردند، رفتن به سمت حلب و شام و از آنجا به مدينه بود. اين مسير مى‌توانست از طريق تبريز به عثمانى و از آنجا به سمت جنوب تركيه باشد، چنان كه ممكن بود از راه بغداد به سمت شمال عراق و از آنجا در حاشيه فرات به سمت سوريه باشد. يك زائر اصفهانى در اواخر دورۀ صفوى اين منازل را براى رفتن به مدينه طى كرده است: كاشان، قم، ساوه، قزوين، سلطانيه و زنجان، ميانه، تبريز، اردوباد، نخجوان، ايروان، ورود به كشور عثمانى، گذر از حاشيۀ فرات، حلب، دمشق، مدينه. ²زائر ايرانى پس از رسيدن به دمشق در آنجا برنامۀ سفر خويش را به مدينه تنظيم كرده، اسباب سفر را از شتر و عكام و غيره تدارك مى‌ديد و به همراه كاروان يا به اصطلاح محمل شام كه بزرگترين كاروان حج بود، به سمت مدينه به راه مى‌افتاد. بر اساس گزارش اعتماد السلطنه در سال 1263 زائران ايرانى طى پانزده روز توقف در دمشق، اسباب سفر خود را فراهم كرده و پس از آن به سوى حجاز حركت كردند. ³اين راه به دليل آبادى، از نظر آب و آذوقه دشوارى كمترى نسبت به راه جبل داشت، اما در مقايسۀ با راه جبل، بسيار دور بود. در سال 1302 گزارش شده است كه «در اين اوقات، اهالى ايران به واسطۀ دورى راه و زحمت بسيار و مخارج بى‌شمار كمتر از اين راه مى‌روند.» ⁴زمان رسيدن از مدينه به دمشق، يك ماه راه بود. ⁵زائرانى كه از ايران به زيارت عتبات عاليات در عراق مى‌رفتند، براى رفتن به حج از مسير ياد شده، مسير خود را در حاشيه رودخانۀ فرات ادامه داده و سپس