9على من يملك مأتى درهم. 1
ابى الربيع مى‌گويد: از امام ششم - عليه‌السلام - دربارۀ آيۀ «ولِلّه على النّاس. . .» پرسيده شد: امام - عليه‌السلام - فرمود:
مردم (فقهاى اهل سنت) در تفسير اين آيه چه مى‌گويند؟ گفتم: فتواى آنها اين است كه انسان تنها با داشتن زاد و راحله، مستطيع مى‌شود. امام - ع - فرمود: همين مطلب از امام پنجم - عليه‌السلام - سؤال شد كه آن حضرت فرمود: اگر صرف زاد و راحله كافى باشد پس بسيارى در هلاكتند.
از امام صادق - عليه‌السلام - سؤال شد: منظور از «سبيل» كه در قرآن آمده (من استطاع اِليه سبيلاً) چيست؟ حضرت فرمود: يعنى بايد وضعش طورى باشد كه هزينۀ سفر را داشته باشد و قسمتى براى تأمين مخارج خانواده خود باقى بگذارد مگر نه آن است كه خداوند زكات را به‌گونه‌اى واجب كرده است كه انسان وقتى زكات مى‌دهد محتاج نمى‌شود؟
اين روايت به چند طريق نقل شده است. آنچه كه مرحوم مفيد در مقنعه از ابى الربيع نقل كرده، زيادتى دارد و آن اين كه «مستطيع كسى است كه گذشته از دارا بودن هزينۀ سفر و هزينۀ اهل و عيال، بايد بعد از بازگشت از سفر دست به گدايى باز نكند» پس معلوم مى‌شود رجوع الى الكفايه لازم است. البته اغلب فقها فتوايشان همين است ولى استفاده آن از اين روايت كه سندش تام نيست مشكل مى‌باشد.
مرحوم شيخ حرّ عاملى روايت ديگرى را از مجمع‌البيان مرحوم طبرسى در ذيل آيه «ولِلّه على الناس. . .» به اين عبارت نقل مى‌كند: «المروى عن ائمتّنا - عليهم‌السلام - انّه الزّاد و الرّاحلة و نفقة من تلزمه نفقته، و الرجوع الى كفاية اِمّا من مال أوضياع أو حرفة مع الصّحة فى النفس و تخلية الدّرب (السرب) من الموانع و امكان المسير.» 2
اين كه جناب امين الإسلام طبرسى مى‌گويد: «المروى عن ائمتنا. . .» يا از روايت مفيد و امثال او استفاده كرده است و اين روايات به نظر ايشان تام بوده است و يا اين‌كه روايت ديگرى به دست ايشان رسيده. در هر حال، جملۀ «المروى عن ائمتنا. . .» غير از «رُوى» و امثال آن است و اين از روايات مرسله‌اى است كه مورد اعتماد زياد است. بنابراين رجوع الى‌الكفايه معتبر است، البته نه اين كه در متن حج اخذ شده باشد؛ زيرا ممكن است كسى به حج برود و بخواهد در آنجا مجاور شود. پس آنچه مقوّم زيارت بيت‌اللّه است، رفتن تا مكّه است، از اين رو خداوند مى‌فرمايد: «من استطاع اليه سبيلا» . بنابراين اگر كسى نخواهد از سفر حج به وطنش برگردد، همين كه هزينۀ رفتن به مكه را داشته باشد كافى است و لازم نيست هزينۀ «عن البيت» را هم دارا باشد ولى چون غالباً كسانى كه به مكّه مى‌روند قصد بازگشت به وطن را دارند، فقها اين فرع را ذكر كرده و رجوع الى الكفايه را لازم دانسته‌اند.
نگرشى به بعد تبليغ در آينۀ حج
دكتر احمد بهشتى
حج داراى ابعاد مختلفى است. گواينكه حج عبادتى است كه سالى يكبار در سرزمين وحى برگزار مى‌شود و مسلمانان جهان، از راههاى دور و نزديك، به مكّه مى‌شتابند تا در اين مراسم پرشكوه، شركت جويند.
اما نبايد از ابعاد مختلف حج و آثار و فوايد سياسى، اجتماعى، اقتصادى و تبليغى آن، غفلت ورزيد.
آثار تبليغى حج و فوايد و بركاتى كه از بعد تبليغ، نصيب اسلام و مسلمانان مى‌شود، اگر مهمتر از ساير آثار و فوايد و بركات