12انحرافى و كژ كاركرد در انسان ظهور كند، خدا هم اين خانه را خانۀ آزادى معرفى كرد تا مردم در اطراف اين خانه آزاد طواف كنند. معناى طواف اطراف خانه آزاد، آزاد شدن و آزادگى آموختن است. كعبه اولين خانۀ عبادت عمومى است كه خدا براى اينكه طواف كنندگان خصايص پاكى و آزادگى را كسب نمايند، آن را به دست پاك ترين و آزاده‌ترين بشر؛ يعنى حضرت ابراهيم و حضرت اسماعيل بنا كرد (جوادى آملى، ص55 ، 1376ش.).
اجتماع و ازدحام بزرگ مسلمانان كه همواره انجام پذيرفته و مى‌پذيرد، داراى پيام‌ها و پيامدهاى متعددى است. با حضور يكپارچۀ مسلمانان از سراسر دنيا، از گذشته تا امروز، موجبات انسجام و تقويت آن‌ها، بازآموزى فرهنگ دينى و پايبندى به احكام الهى فراهم مى‌شود؛ چنانكه در روايات اسلامى بر مباحثه و تعليم مسائل معنوى، اجتماعى، سياسى و علمى تأكيد شده است. پيامبرخدا(ص) بارها در موسم حج خطبه‌هاى طولانى براى مردم خواند. در صفا و منا بارها مردم را با مسائل اسلامى آشنا مى‌كرد و در روز غدير، پيام سياسى - الهى را در جمع انبوهى از مسلمانان ابلاغ نمود.
در حج، مسلمانان با همديگر آشنا مى‌شوند و منافع عمومى‌شان را مطرح و بررسى مى‌نمايند (زارعى، ص97، 1376) و در نتيجه، وحدت و همبستگى آنان بيشتر مى‌شود. تا بدان حد كه در برخى روايات به منافعى چون «هرگروهى از مسلمانان جهان، از راه تجارت در آن، سود برده و يا كالاهاى مورد تقاضاى ممالك خود را تأمين مى‌نمايند» نيز اشاره شده است.
خداوند ورود مشركين به خانۀ كعبه را حرام كرده است. بنابراين، كسانى كه حرمت كعبه و صاحبش را نگه نداشته و بساط تربيت اسلامى را مخدوش مى‌سازند، اجازۀ دخول نمى‌يابند و اين فراهم نمودن هرچه مناسب‌تر بستر تعبد و كسب مواهب حج (حج امن و آزاد) براى حاجيان است. در اينجا بيان اين مسئله مناسب به نظر مى‌رسد كه خداوند جهت حفظ اين خانه، در برخى از موارد كه قبايل و ممالكى خواستار انهدام و هتك آن بودند، با عذاب خود از آن منع كرده است.
همچنين از عمده‌ترين ويژگى‌ها در حج، برائت از مشركين است كه هم‌پيمان و داخل در فرهنگ توحيدى نگرديده‌اند. پيام دورى از مشركين در حج، بيانگر آن است كه مسلمانان، شرك را در هر لباس و ظهورى كه در آن زمان جلوه مى‌كند، شناخته و بدان گرايش نيابند و ارزش‌ها و نگرش‌هاى مبتنى بر فرهنگ توحيديشان به‌واسطۀ آن‌ها منحرف و ممزوج نگردد؛ خواه شيطان از نوع جن باشد كه او را سنگ باران كنند و در جهت عكس، در مسجد الحرام با