31 تفسير عامّه از آيه وضو

برداشت هاى مفسران عامه از آيۀ وضو در برخى موارد با اماميه همسان و هم نظر و در مواردى داراى اختلاف است. در اين مجال نيز به گزيد ه ا ى از تفسير ايشان مى پردازيم:

فخر رازى از علما و مفسران به نام و معروف عامّه، در تفسير آيۀ شريفه اين چنين مى گويد:

«از آنجا كه سورۀ مائده با دستور و توصيه به وفا به عهد و پيمان آغاز گرديده و با توجه به اين كه ميان بنده و پروردگار دو عهد وجود دارد؛ 1. عهدى كه خداوند بر بندگان دارد و آن منافع و لذت هاى دنياست كه به ايشان ارزانى داشته است 2. عهدى كه بندگان نسبت به خداوند متعال دارند و بايد به آن وفا كنند و از بالاترين عهدها بعد از ايمان، نماز است و اقامۀ نماز نيز بدون تحصيل طهارت غير ممكن است؛ به همين خاطر خداوند متعال در آيۀ شريفۀ ياد شده، شرايط وضو را ذكر كرده و فرموده است: (يٰا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذٰا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاٰةِ...) .

مقصود از اين فراز در آيۀ شريفه اين است كه هر گاه اراده ( \ نيت) نماز داشتيد وضو بسازيد.» ¹

البته ميان مفسران عامّه در اين باره بحث و اختلاف نظر وجود دارد كه آيا منظور از وجوب وضو براى محدِث است و يا حتى طاهر نيز بايد وضو بسازد.

ظاهر آيه اين است كه وضو واجب است بر هركس كه ارادۀ نماز كند، هر چند محدِث نباشد؛ چرا كه آيه داراى عموميت است و اختصاصى به محدِثين ندارد، هر چند جمهور مخالف اين رأى هستند و بر عقيدۀ خود روايات بسيار بيان كرده‌اند. ²

گرچه ظاهر آيۀ شريفه اقتضاى وجوب وضو براى هر نماز را دارد ليكن از روش و سنّت پيامبر دانسته شده كه وجوب آن براى كسى است كه محدث است نه طاهر. ³

بنابراين، مفهوم ديگرى كه از اين فراز مى توان استفاده كرد وجوب نيت براى وضو است؛ چرا كه وضو مأمور به است و هر مأمورٌ به بايد منوى بوده پس وضو بايد منوى متوّضى باشد. ⁴

- (فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ) ، در اين فراز از آيۀ شريفه كه به شست وشوى صورت دستور داده شده، اولين موضوعى كه برخى از عامه از آن استفاده كرده اند وجوب آغاز شستنِ صورت است و اين وجوبِ ترتيب را در پى دارد؛ همانطور كه شافعى اين ترتيب را شرط صحّت وضو دانسته است. البته مالكى و حنفى در اين نظريه با وى مخالف ا ند.