59
متولى فدك در عهد خلافت معتصم و واثق
به نظر مى‌رسد كه عبيدالله بن عبدالله بن حسن بن جعفر الخطيب بن امام حسن (ع) در زمان معتصم عباسى (227 - 218ق.) نيز عهده‌دار فدك بوده است؛ زيرا علامۀ مجلسى (ره) مطلبى نقل مى‌كند كه معتصم و واثق گفته‌اند: «كان المأمون أعلم منا به، فنحن نمضي على ما مضى هو عليه» ، مأمون نسبت به فدك از ما داناتر بود، ازاين‌رو، ما نيز هر آنچه را كه او امر كرده تصديق مى‌كنيم» . 1بدين وسيله همچنان فدك در دست اهل بيت (عليهم السّلام) و علويان بود. از آنجاكه عبيدالله تا سال 215ق. در قيد حيات بوده و امضاى معتصم بر توليت فدك براى متولى قبلى بايد باشد، لذا اين احتمال كه وى همچنان در دورۀ خلافت معتصم متولى فدك بوده بعيد نيست اما به نظر مى‌رسد در دورۀ واثق عباسى (232-227ق.) توليت فدك به دست ابو عبدالله حسين بن عبدالله الأزرق بن محمد الفافا بن احمد الحري بن حسين بن عيسي المختفي بن زيد الشهيد بن امام علي بن الحسين السجاد (ع) بوده است؛ زيرا عبيدلى نسابه متوفاى 435ق. تصريح دارد كه ابو عبدالله حسين، صاحب صدقات رسول الله (ص) در مدينه بوده است. 2
امام فخر رازى ذيل محمد الفافا بن احمد حرى مى‌نويسد: او دو فرزند معقب دارد يكى ابو محمد عبدالله ازرق است كه در دست فرزندانش صدقه رسول الله (ص) بود و على حرى ملقّب به علوس.
او سرانجام ادامه مى‌دهد كه ابو عبدالله حسين بن عبدالله ازرق، صاحب صدقة رسول الله بود و از فرزندان او خطيب و قاضى مدينه ابو عبدالله حسين بن يحيى ابوالحسين الأسود القاضى بن ابو عبدالله حسين بن عبدالله ازرق را مى‌توان نام برد. 3
مروزى ضمن اشاره به توليت ابو عبدالله حسين بن عبدالله ازرق بر صدقات رسول الله (ص) در مدينه، تداوم نسل او را از دو فرزند او مى‌داند: 1. ابوالحسين يحيى اسود، قاضى مدينه و محمد كه از مدينه به بخارا نقل مكان نموده و در آنجا و نيشابور داراى نسل است. 4
ابن عنبه نيز ضمن تأييد گفتار مروزى مى‌نويسد: «حسن و قاسم فرزندان حسين، قاضى مدينه و خطيب اين شهر، فرزند يحيى مدعو به بركات قاضى مدينه، فرزند حسين صاحب صدقات رسول‌الله بوده است.» 5
همين مطلب را ابن مهنا در كتاب انساب خود ذكر نموده و تعداد فرزندان ابوعبدالله حسين را پنج تن به اسامى: محمد، عبدالرزاق، ابو البركات عيسى، يحيى و على دانسته است. 6