59عبدالله بن مغيره در روايت معتبرى مىگويد: شخصى در منا نزد ما آمد و گفت: من مردم را در هر دو موقف درك نكردهام. . .
در اين روايت واضح است كه فوت دو موقف از آن مرد به خاطر عذرى بوده است و اصلاً اختيارى نبوده و صراحت دارد در اين كه امتداد وقوف براى فرد معذور تا زمان زوال خورشيد است.
اگر قائل به كفايت وقوف اضطرارى در مشعر براى افراد معذور باشيم، پس به طريق اولى مىتوان گفت اگر فرد وقوف اضطرارى عرفه و يا اختيارى آن را همراه با وقوف اضطرارى مشعر درك كند، حج از او كفايت مىكند.
در نهايت مىتوان گفت كه در درك اضطرارى مشعر، فرقى بين اضطرارى شب و اضطرارى روز نيست. پس بر معذورين؛ همان كسانى كه توانايى وقوف اختيارى يا اضطرارى روز را در مشعر ندارند، واجب است از مشعر، قبل از طلوع فجر و بعد از وقوف در آن، بروند كه منظور از اين مطلب همان وقوف اضطرارى ليلى در مشعر است.
ديدگاه مراجع تقليد
وقوف در عرفات، دومين عمل واجب حج، در روز عرفه، در سرزمين عرفات انجام مىشود. بودن در عرفات از زوال روز نهم تا غروب شرعى - كه وقت نماز مغرب است - بنابر احتياط واجب لازم است ولى تمام آن ركن نيست كه با ترك آن حج باطل شود. پس اگر كسى بعد از زوال ظهر، كمى توقف كند و برود و يا طرف عصر بيايد حج او صحيح است اگر چه عمداً باشد. 1
وقوف اضطرارى، شب عيد است و مراد از شب عيد تا طلوع فجر است.
«اگر وقوف به عرفات را به خاطر عذرى، مانند فراموشى و ضيق وقت و مانند اينها، از ظهر تا غروب ترك نمايد، براى او كافى است كه به وقوف، ولو مختصرى از شب عيد (در عرفات) برسد و اين وقت، وقت اضطرارى عرفات است، و اگر بدون عذر و عمداً وقوف اضطرارى را ترك كند، ظاهر اين است كه حجش باطل است، اگر چه به مشعر برسد و اگر به جهت عذرى، وقوف اختيارى و اضطرارى عرفه را ترك نمايد، رسيدن به وقوف اختيارى مشعرالحرام در صحت حجش كفايت مىكند.» 2