7از ديدگاه امام صادق (ع) هر كس حَجّت الاسلام را به جا آورد، گره آتش را از گردن خود مى‌گشايد و هركس دو حج كند، تا روز مرگ، در خير و سعادت و نيكى است و هر كس سه حجّ پياپى كند؛ خواه بعد از آن حج كند يا حج نكند، به منزلۀ كسى است‌كه همه‌ساله حج كند.18
امام على (ع) براى چند كس ضمانت بهشت كرده است: يكى از آن، هر كسى است كه در سفر حج از دنيا برود.19
از ديدگاه آن حضرت، خداى متعال حج را وسيلۀ امتحانى بزرگ و سخت و آمادگى كامل قرار داد، تا سبب رحمت و رسيدن به بهشت گردد. سختى‌هاى حج براى اين است كه تكبر از دل‌ها ريشه كن شود و فروتنى جايگزين گردد.20
گام‌هاى نظرى و روانى
كارهايى‌كه انسان انجام مى‌دهد، هدفمند و داراى غايت است. حتى همان كارهايى كه عبث و بيهوده ناميده مى‌شود نيز بدون غايت نيست. همين كارها نيز هدفمند است. منتهى بايد توجه داشت كه هدف، ممكن است عقلانى و متعالى و ممكن است نفسانى و حيوانى باشد. به اين قسم مى‌گويند: عبث و بيهوده.
حج نيز بيرون از اين دو قسم نيست؛ چرا كه ممكن است براى تجارت و كسب شهرت و سير و سياحت باشد و ممكن است براى قربت و از روى خلوص نيت و به منظور كسب علوّ رتبت و منزلت باشد.
بنابراين، بايد ديد حاجى در درون خود، چه مراحلى بايد طى كند كه حجّى ابراهيمى و مناسكى محمدى به جاى آورد.
1. حج را بايد فهميد
خداى متعال علت دوستى مسيحيان واقعى را با مسلمانان، اينگونه بيان كرده است كه برخى از آن‌ها دانشمند و راهب‌اند و تكبر و گردن كشى نمى‌كنند.21
راهبان از مردم فاصله مى‌گرفتند و بر قلۀ كوه‌ها ساكن مى‌شدند، تا از لذات دنيا فاصله گيرند و با خداى خود مأنوس شوند.
هنگامى كه از پيامبرخدا (ص) دربارۀ رهبانيت و سياحت پرسيدند، رهبانيت را به جهاد و حج، و سياحت را به روزه تفسير كرد و اعلام داشت كه خداى متعال به جاى رهبانيتِ پيشينيان به امتش جهاد و حج داده است.22
خداى متعال كعبه را شرافت بخشيد و آن را خانۀ خود ناميد.23 او سرزمين مكه را حرم خانۀ خود و عرفات را پيشگاه يا جلوخان آن ساخت و آن چنان حرمت و قداست حرم را پاس داشت كه شكار حيوانات و كندن گياه و درختِ آن را ممنوع كرد.
آرى حرم جايگاهى است كه زائران پادشاه مطلق از راه‌هاى دور، خسته و كوفته در آن‌جا گرد مى‌آيند تا به محضرش بار يابند و دربرابر جلال وعظمتش خاضع و خاشع گردند.
اين مسافران خسته و كوفته اعتراف دارند كه او در زمان و مكان نمى‌گنجد و جز او كسى را سزاوار ربوبيت نمى‌شناسند و جز در پيشگاه او پيشانى عبوديت بر خاك نمى‌سايند.