20است و يا كعبه پايين‌تر از نمازگزار قرارگيرد؛ مانندكسى‌كه بركوه ابوقبيس نماز مى‌خواند. بنابراين، در مورد نماز تنها به سمت قبله بودن، شرط صحت نماز است و تفاوتى نمى‌كند كه جايگاه نمازگزار بالاتر يا پايين‌تر از كعبه باشد.
مشكلى در استدلال به روايات در مورد نماز وجود ندارد، اما آيا در مورد طواف هم چنين است؟ صغراى قضيه؛ يعنى امتداد كعبه تا آسمان‌ها مسلّم‌است، اما كبراى قضيه؛ يعنى معاملۀ نماز با طواف ازاين روايت به دست نمى‌آيد. مگر به كمك و ضميمۀ روايت «الطَّوَافُ بِالْبَيْتِ صَلاۀٌ» كه به‌آن خواهيم پرداخت. دراين صورت، صغرا وكبراى قضيه درست خواهد شد. صغراى قضيه؛ يعنى امتدادكعبه تا آسمان‌ها را از روايت فوق مى‌فهميم وكبراى قضيه را از روايتى‌كه طواف را به منزلۀ نماز مى‌خواند به دست مى‌آوريم. بنابراين، با توجه به تمام بودن صغرى وكبراى قضيه؛ يعنى امتدادكعبه تاآسمان و بودن طواف مانند نماز، نتيجه مى‌گيريم همانطور كه طواف در صحن مسجدالحرام صحيح است، از طبقات فوقانى مسجد و در فضاى كعبه نيز جايز خواهد بود.
ه-. طواف به منزلۀ نماز
روايت ديگرى، طواف را به منزلۀ نماز مى‌شمارد. همچنان‌كه كعبه براى نماز به عنوان قبله از دو سوى بالا و پايين امتداد دارد، براى طواف نيز چنين است.
ازپيامبر خدا (ص) چنين روايت شده است:
«الطَّوَافُ بِالْبَيْتِ صَلاۀٌ إِلاَّ أَنَّ اللهَ أَحَلَّ فِيهِ النُّطْقَ» .40
«طواف خانۀ خدا، نماز است، جز آن‌كه خداى تعالى در طواف، سخن گفتن را حلال كرده است.»
سند روايت
اين روايت، تنها از طريق شيعه و دركتاب «عوالى اللئالى» آمده است.
محدث نورى در مستدرك الوسائل41 و علامۀ حلّى در نهج الحق وكشف الصدق (ص472) نيز اين روايت را به نقل از عوالى نقل كرده‌اند. بنابراين، سند ضعيف است، ولى استناد مشهور فقها به آن، موجب جبران ضعف سند روايت مى‌شود؛ مانند:
* شيخ طوسى؛ «الخلاف» (ج2، ص323) .
* علامه حلى؛ «تذكرۀ الفقهاء» (ج8، ص85) ، درشرط بودنِ ستر و طهارت براى طواف.
* ابن ادريس؛ (در سرائر) ، با اين‌كه گفته‌اند او به خبر واحد عمل نمى‌كند، اما نقل شده كه بر طبق اين حديث فتوا داده است.
* شهيد ثانى؛ «مسالك الافهام» (ج2، ص328) و نيز «روض الجنان» (ج1، ص53) ، در مورد شرط طهارت براى طواف.
* محقّق اردبيلى؛ «مجمع الفائده و البرهان» (ج1، ص65 وج7، ص89) ، وى فرموده است: طواف بر گِرد خانه، نماز به حساب مى‌آيد. بنابر اين، آنچه در نماز شرط است، در طواف نيز شرط مى‌باشد، جز آنچه به وسيلۀ دليل خارج مى‌گردد.
* سيد على طباطبايى؛ «رياض المسائل» (ج6، ص523) او مى‌گويد: تشبيه طواف به نماز، چنين اقتضا مى‌كند كه در تمام احكام و از جمله در پاكيزه بودن از نجاست، با نماز شركت داشته باشد.
* فاضل هندى؛ «كشف اللثام» (ج5، ص407) .
* كاشف الغطا؛ «كشف الغطاء» (ج1، ص178 و. . .) .
گرچه سيد محمد عاملى42 روايت را از نظر سند قاصر و از نگاه متن مجمل دانسته، هم‌چنين محقق سبزوارى43 آن را غير مستند و غير حجت شمرده است ولى صاحب مفتاح الكرامه44 سخن صاحب مدارك را ردكرده، مى‌گويد: ضعف سند با عمل مشهور اصحاب جبران مى‌شود.