12پاكيزه از عمل صالح (سعى) درست نيست، چون در اين صورت سخن پاكيزه در زمين ميماند و به سوى خدا نميرود، براى اينكه عمل صالح سخن پاكيزه را بالا ميبرد

؛ (وَ الْعَمَلُ الصَّالِحُ يَرْفَعُهُ) .

نميدانم درآن حالكه تشنگى داشت اسماعيل را تلف ميكرد و هاجر جز رحمت خداوند براى برون رفت از اين وضعيت چيزى نمى شناخت و در درّه اى خشك و بيآب، از صفا به مروه و بهعكس به دنبال آب ميدويد، چه دعا و استغاثهاى ميكرد و در دلش چه ميگذشت؟ نمى دانم چه دعا و تضرعى به سوى خدا داشت. . . اما روشن پاسخ خداوند به دعا و استغاثه و سعى هاجر سريعتر بود و آب را در زير پاهاى اسماعيل جوشانيد. هاجر پس از مستجاب شدن دعايش و از سوى ديگر با ديدن روشنى آب در زير پاى فرزند، چشمانش روشن شد و به سوى اسماعيل بازگشت.

از يك سو ديدگان هاجر به آب گوارا و سرد روشن شد و از ديگر سوى ديگر عقل و دلش گواهى داد كه خداوند دعايش را اجابت كرده و او را يارى داده است. اما بيترديد ديدگان هاجر از يارى خداوند و پاسخ خداى بلندمرتبه به خواستهاش روشن تر شد. براى بانويى آگاه و عارف؛ مانند هاجر، چه چيزى روشنى بخشتر از اينكه خداوند در آن درّۀ خشك صدايش را بشنود و دعايش را اجابت نمايد؟ در آن درهاى كه هيچ كس جز خداوند صدايش را نشنيد و هيچ كس تلاش و كوشش فراوان او براى يافتن آب را نميديد. . . اما خداوند او را ديد، صدايش را شنيد و به او رحم كرد و دعايش را پذيرفت و گوارايى اجابت دعا را به وى چشانيد.

اى مادر ما، هاجر! خداوند تو را بيامرد! تو در آن درّۀ خشك نه بستگانى داشتى و نه آب و غذايى. كسى نبود صدايت را بشنود و تو را ببيند. . . اما در اين وادى خدا را يافتى. به راستى كه چه از دست دادى و چه به دست آوردى؟ آرى، به گفتۀ امام سجاد (ع) : «[خداوندا!] كسى كه تو را يافت چه چيزى را از دست داد؟ !»

اى هاجر، چيزى را كه از دست دادى بسيار اندك بود وآنچه بهدست آوردى، بسيار ارزشمند. اميدواريم كه فرزندانت، در اين دنيا، به مقدارى از آنچه در آن درّۀ خشك دست يافتى، دست يابند.

5. مبارك بودن سعى

سعى خالصانه، صادقانه و خيرخواهانه، از منازل رحمت الهى است. خداوند رحمت و بركات خود را پيوسته بر اين منزل فرود ميآورد و از چشمهاى كه در زير پاهاى اسماعيل جوشيد، براى زائران خانۀ خود آبى با بركت و چشمهاى گوارا قرار داد. اين چشمه و مبارك بودن آب آن، از زمان ابراهيم تاكنون همچنان ادامه يافته است؛ بهطوريكه حاجيان ازآن مينوشند و بهآن تبرك مى جويند. . .

از پيامبر خدا (ص) روايت شده: «اگر آب زمزم به بيمارى داده شود. شفا خواهد يافت. اگر به گرسنهاى داده شود، سير خواهد شد و اگر براى حاجتى بنوشد، خداوند آن حاجت را برآورده مى سازد.» ¹

مردم در گذشته از اين آب مينوشيدند تا خداوند دانش و معرفت را به آنها عطا كند. ²مردم تا به امروز همچنان از اين آب طلب شفا ميكنند و به آن تبرك ميجويند. چاه زمزم ميليون ها حاجى و عمره گزار را كه به سوى خدا ميآيند، همچنان سيراب مى كند.

اما آنگاه كه سعى، از نيت پاك، اخلاص و سخن پاكيزه جدا شود، به تنهايى نمى