62بعدها دشت آمون47 - كه امروز سيوا48 ناميده مى‌شود از مراكز مهم حج گرديد. در دوران پتولم‌ها49 هم آيين سراپيس50 رونق پيدا كرده بود و زيارتگاه ممفيس51 اهميت خاصى داشت.
در سوريه نيز بيلابس،52 آفاكا،53 بعلبك, «هليوپوليس تير»54 به خصوص هيراپوليس55 مهم‌ترين مراكز حج به شمار مى‌آمد. در دوران رومى ها, توريستهاى بسيارى از كشورهاى دور براى زيارت اين مكان ها مى‌آمدند. هر كس كه به زيارت هيراپوليس مى‌آمد, بايد قبل از ورود به شهر, براى زيارت حج, موها و ابروهايش را كوتاه مى‌كرد.
طواف كردن يك معبد يا سنگ مقدس, در ميان اعراب قبل از اسلام نيز رايج بود. ( DB,1,511(.
تورات تمام مردان يهود را وادار مى كرد كه هر سال سه بار در قدس, بارگاه يحوه56 حضور يابند.57 در سه عيد فسح (فتير) ,58 چاوت (هفته‌ها)59 و سوكوت (سايبان ها) .60
در ساختار سنتى يهوديت، كلمۀ hag ، حج و عيد دينى را به هم مرتبط مى‌ساخت. اعياد مهم دينى با جايگاه‌هاى عبادت مرتبط بودند و حاوى گردش‌گرى مذهبى نيز بودند.
اساساً حج سنتى در زبان عربى Aliyyah leregel) قدم زنان خارج شدن) نامگذارى مى‌شود. حج از زمانى كه يهوديان ملتى مستقل شدند، سازماندهى شد و از مردان خواسته شد كه در سه عيد به قدس بروند.
مكانهايى كه در آيين يهود به عنوان حج زيارت مى‌شوند، سه دسته‌اند:
1) مكانهايى كه در قدس و اطراف آن پديد آمده، صاحب ويژگى‌هاى تاريخى‌اند و در تاريخ كتاب مقدس ذكر شده‌اند.
2) مقبرۀ دانشمندانى كه نامهايشان در تلمود و كابالا آمده و عموماً در جليله واقع شده‌اند.
3) مراكز مختلفى در اسرائيل كه براى دانشمندان دياس پورا61 (محل‌هاى زندگى يهوديان خارج از فلسطين) و زاهدان نذر شده است.
مكانهايى كه در عهد عتيق ذكر شده‌اند، بعدها براى شخصيتهاى مهم روى داده، نام برده شده‌اند. در زمان حضرت ابراهيم شكم،62 بيت ايل،63 حبرون يا مامده64، بيرشبا65، بيرلاهاى روى؛66 در زمان حضرت يعقوب پنيل،67 بيت ايل68 و شكم از اين مكانها هستند.
محل هاى نام برده، معمولاً مرتفع و داراى منابع آب بوده‌اند. از سوى ديگر محل دفن شخصيتهاى بزرگ چون حضرت ابراهيم، ساره، اسحاق و يعقوب نيز در حبرون زيارت مى‌شد.
در دوران حاكمان با فتح كنعان، زندگى ثابت شروع شد. قربانگاهها نقشهاى متنوعى را ايفا كردند و از لحاظ محلى و قبيله‌اى، بين اقوام مختلف، مكانهاى زيارتى متعدّدى ايجاد شد.
امّا حج به معناى واقعى، اولين بار در سيلو69 انجام شد.70 در سيلو كه صندوق عهد هم در آن قرار داشت، هر سال عيد رب جشن گرفته مى‌شد. دختران جوان در باغها مى‌رقصيدند و الكانا71 هر سال براى قربانى به آنجا مى‌رفت.72 عبادت در سيلو تا زمان تخريب آن به دست فلسطينى‌ها ادامه داشت. در دوران پادشاهى، دو گونه زيارتگاه وجود داشت. يكى قربانگاه بيت ايل و دان و ديگرى قدس كه هم صندوق عهد در آن قرار داشت و هم معبد بود.
پس از تكميل معبد سليمان نيز جشن سه عيد آغاز شده است.73
سخنان پروبوآم74 در زمينۀ حج نيز بر اهميت معبد قدس تأكيد دارد.75
كشش و جذابيت خاص قدس، و نيز واكنش‌هاى پيامبران نسبت به قربانگاه‌هاى جدايى طلب، مهم‌ترين رويدادهايى بود كه زمينه ساز مركزيت عبادت گرديد. ولى براى رسيدن به اين هدف، وجود يك حاكم نياز بود. به همين دليل حزقيل از قرن هشتم به بعد مردم را براى جشن پرشكوه پاسكاليا76 به قدس فراخواند.77
رفرم اصلى بعد از يافتن تثنيه در سال 621 از طرف پادشاه يوشيا78 انجام شد. زيارت قدس بعد از تخريب معبد هم ادامه داشت.79
در يهوديت الوهيت80 و ياهويست81 كه قوانين باستانى يهود را تعيين كرده بودند، بر ضرورت برپايى سه جشن تأكيد مى‌كردند: در سال سه بار بايد براى من جشن ( hag( بگيرى. تمام مردان تو در طول سال بايد سه بار در حضور رب ( Yahava( حضور يابند.82
با اينكه فرمان انجام حج متوجه مردان بود، امام همان گونه كه در زيارت سيلو تجلى يافته بود، رنگ خانوادگى به خود گرفته بود.