76دارد، رفتار نموده و احترام متقابل را رعايت نمايند.
4. مهادن؛ كشورهايى است كه با دولت اسلامى نه در حال جنگ‌اند و نه پيمانى با آن‌ها دارند، نه سفير مبادله كرده و نه معاهده‌اى بسته‌اند. نسبت به يكديگر مزاحمتى ندارند. دولت اسلامى در برابر چنين كشورهايى نيز بايد رعايت اصول انسانى و اخلاقى را داشته باشند. 1از آنچه گذشت روشن مى‌شود كه مسلمانان علاوه بر اهل كتاب، با غير مسلمانانى كه از روابط خصمانه پرهيز دارند، مناسبات و روابط دوستانه برقرار مى‌كنند. در اين ميان، «اهل ذمه» از مقام و منزلت بيشترى برخوردارند؛ چه اين كه، اينان در داخل سرزمين‌هاى اسلامى و در پناه دولت اسلامى زيست مى‌كنند و با مسلمانان روابط و داد و ستد بيشترى دارند.
قرآن كريم نه تنها از مجادله و آزار و اذيت اينان نهى مى‌كند. 2بلكه اجازه داده است از طعام و غذاى آنان استفاده كرده، و با زنان اهل كتاب ازدواج نمايند:
الْيَوْمَ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبٰاتُ وَ طَعٰامُ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتٰابَ حِلٌّ لَكُمْ وَ طَعٰامُكُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَ الْمُحْصَنٰاتُ مِنَ الْمُؤْمِنٰاتِ وَ الْمُحْصَنٰاتُ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتٰابَ مِنْ قَبْلِكُمْ إِذٰا آتَيْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسٰافِحِينَ وَ لاٰ مُتَّخِذِي أَخْدٰانٍ. . . .» 3
«امروز چيزهاى پاكيزه براى شما حلال شده؛ و (همچنين) طعام اهل كتاب، براى شما حلال است؛ و طعام شما براى آنان حلال؛ و (نيز) زنان پاكدامن از مسلمانان، و زنان پاكدامن از اهل كتاب، حلال‌اند؛ هنگامى كه مَهر آنان را بپردازيد و پاكدامن باشيد؛ نه زناكار، و نه دوست پنهانى و نامشروع گيريد. . .»
لزوم رعايت قلمرو تحقيق
پيش‌تر دانسته شد كه اسلام به حقوق اديان آسمانى اعتراف دارد و آنان را به رسميت مى‌شناسد. البته اين نوع اعتراف، هرگز منافاتى با تحقيق و جستجو از آيين حق و تطبيق مفاهيم و تعاليم اديان و پيروى از بهترين آن ندارد. به عبارت بهتر، قلمرو پژوهش و بررسى از آيين، غير از حوزۀ حقوقى و قوانين مدنى است، كه اولى مورد دقت، فحص و بررسى و دومى محل مسامحه، اهمال و سهل‌گيرى است. آنچه از سيرۀ پيامبر صلى الله عليه و آله مورد بحث قرار مى‌گيرد، مربوط به حوزۀ حقوقى، روابط و مناسبات