49
حكم عطائيه و مؤلف آن
البته كتاب الحكم العطائيه همراه با شروح آن، بارها در مصر و بيروت چاپ شده و نسخ آن در دسترس همگان است و كلام مرحوم همايى كاملاً بجا و درست و مطابق واقع مى‌باشد.
براى نمونه مى‌توان به شرح شيخ زروق بر حكم عطائيه و شرح ابن عجيبه حسنى شاذلى، به نام «ايقاظ الهمم فى شرح الحكم» و شرح ابى عبداللّٰه محمدبن ابراهيم نفزى رندى مسمّى به غيث‌المواهب العليه فى شرح الحكم العطائيه مراجعه كرد.
براى روشن شدن بيشترِ مطلب، خوب است توضيحى در مورد الحكم العطائيه و مؤلف آن داده شود:
از سخنان علاّمه مجلسى، دانسته مى‌شود گذشته از مرحوم سيد، كه در مصباح دعا را بدون ذيل نقل كرده، مرحوم كفعمى هم آن را بدون ذيل آورده است.
الحكم العطائيه رساله‌اى است كم‌حجم در اخلاق، به روش عرفا و كلمات حكيمانه و مناجات، كه حدود 15 صفحه است و به‌طور جداگانه و كامل، در ابتداى شرح ابن عجيبه چاپ شده است.
اين رساله، اين‌گونه آغاز مى‌شود: «مِن علامة الاعتماد على العمل نقصان الرجاء عند وجود الزلل. . .» و در آخر رساله مناجاتى آورده كه با جملۀ: «إِلَهِي أَنَا الْفَقِيرُ فِي غِنَايَ فَكَيْفَ لا أَكُونُ فَقِيرا فِي فَقْرِي» آغاز و با جملۀ: «وَ أَنْتَ الرَّقِيبُ الْحَاضِرُ وَاللّٰهُ الْمُوَفِّقُ وَبِهِ أَسْتَعِينُ» پايان مى‌يابد. البته تفاوت آن با آنچه در اقبال آمده، اين است كه عبارت: «وَاللّٰهُ الْمُوَفِّقُ وَبِهِ أَسْتَعِينُ» را اضافه دارد و بقيۀ كلمات، همان عبارات الحكم العطائيه است.
كلام حاجى خليفه
حاجى خليفه در كشف الظنون مى‌نويسد:
«الحكم العطائية للشيخ تاج‌الدين أبي‌الفضل أحمدبن محمّد بن عبدالكريم، المعروف بابن عطاءاللّٰه الإسكندراني الشاذلي المالكي، المتوفّى بالقاهرة، سنة