12نشود، حج باطل خواهد شد.
پس ترديدى وجود ندارد كه سعى هاجر در ميان دو كوه صفا و مروه، در طى هفت شوط، يكى از اعمال فريضۀ حج و واجبات و اركان آن، از ديدگاه تمامى مسلمانان است.
اركان حج عبارتند از: نيت، احرام، وقوف در عرفه، وقوف در مشعر، طواف و سعى. اگر كسى يكى از اين اركان را ترك كند، حج او باطل است. همچنين، سعى (ميان صفا و مروه) يكى از اركان عمره نيز مى‌باشد، خواه عمرۀ تمتع در حج باشد و خواه عمرۀ مفرده. سعى يكى از اركان چهارگانه عمرۀ را تشكيل مى‌دهد؛ نيت، احرام، طواف و سعى. حج و نيز دو عمرۀ تمتّع و عمرۀ مفرده بر اثر ترك عمدى هر كدام از اين اركان - كه سعى از جملۀ آنها است - باطل مى‌شود.
دربارۀ دو وقوف (وقوف عرفه و وقوف مشعر) فقيهان سخنان مفصل دارند كه جايش اين‌جا نيست.
سعى، ميراث بزرگ و مباركى است كه اين بانوى شايسته، مؤمن به خدا، وفادار به شوهرش ابراهيم، پيامبر خدا و كسى‌كه جانش را براى پاسدارى از فرزندش فدا مى‌كند، براى ما به ارث گذاشت.
سعى، نقشى بزرگ و ميراث مباركى است كه دست غيب آن را ساخت. هاجر، بانوى نمونه، زن با ايمان، همسر شايسته و مادر فداكارى است كه بر اثر اخلاص كامل به خداى تعالى، درك كرد كه مى‌بايد قهرمان اين نقش و صاحب اين ميراث باشد.
خداوند دانشمندِ امت، ابن عباس را رحمت كند كه وقتى گروهى را ديد كه ميان صفا و مروه طواف مى‌كنند، گفت:
«اين، همان چيزى است كه مادر شما، مادر اسماعيل، برايتان به ارث گذارد.»
روايت ابن عباس
. . . ابراهيم عليه السلام هاجر و فرزندش اسماعيل را كه شيرخوار بود با خود آورد، تا اين‌كه او را در نزد بيت‌الحرام، در كنار درختى بالاى زمزم كه در بالاترين نقطۀ مسجد قرار داشت، رها كرد و در نزد آن دو، انبانى نهاد كه خرما داشت و نيز مشكى كه در آن آب بود.
سپس راه بازگشت در پيش گرفت. مادر اسماعيل از پى او آمد و گفت: اى ابراهيم، كجا مى‌روى؟ آيا ما را در اين