38مى‌رسيم كه قول سوم به واقع نزديك‌تر است، اگر چه با دو قول ديگر تعارضى ندارد. روح مطلب نيز همين است. عرفات سرزمينى است كه بايد در آن جا به لغزش‌ها و گناهانت اعتراف كنى.
حجاج پس از اعمال عمرۀ تمتع درست به كسانى شبيه‌اند كه در حمام خيس خورده و بدنشان آماده شده تا چرك‌ها و آلودگى‌ها را از آن بزدايند، تنها فرقش اين است كه حاجى در اين جا با آب اشك و آه‌دل جان خود را شست و شو مى‌دهد.
زيباترين، باشكوه‌ترين و ديدنى‌ترين مشعر و موقفى كه در مراسم حج خودنمايى مى‌كند، صحراى عرفات است.
تجسمى عينى از صحراى محشر، در هواى سوزان و زمين تب‌دار، گويى در صور دميده شده و نزديك به دو ميليون انسان كفن پوش كه ميانگين سنى آنها از پنجاه سال به بالاست، با موهاى سپيد، دست‌هاى لرزان و چشم‌هاى گريان سر به آسمان برداشته و از سوز درون، تنها او را مى‌خوانند و از او طلب عفو و آمرزش مى‌كنند.
در عظمت اين روز و اين سرزمين همين بس كه رسول خدا از آن به تمام حج تعبير نموده و فرموده‌اند: «الحج عرفة» ، در جاى ديگرى معصوم مى‌فرمايد: اگر در ماه رمضان مورد رحمت و مغفرت الهى قرار نگيرى بايد صحراى عرفات را درك كنى.
و شاه بيت اين غزل كه اوج شكوه آن است، حضور وجود مقدس اميرالحاج واقعى و فرزند پيامبر (ص) حضرت صاحب‌الزمان عليه السلام است كه بى‌شك در اين روز و در خيل عظيم زائران خانۀ خدا حضور دارد.
خوشا به حال كسى كه بار خود را با استغفار و انابه مى‌بندد و اين توفيق را پيدا مى‌كند كه چشم گنهكارش جمال بى‌مثال امامش را زيارت كند. به آن اميد.
مشعرالحرام، مناجات با خدا
مشعرالحرام يا مزدلفه، سرزمين وسيع و گسترده‌اى است كه بين عرفات و منا قرار گرفته و ميان دو رشته كوه محصور است. فاصلۀ اين وادى از عرفات تا منا 3812 متر است كه آغاز آن، راه باريك و تنگى است به نام «مأزمين» كه بين دو كوه قرار دارد و انتهاى آن كه به سرزمين مِنا چسبيده محلى است به نام «وادى محسِّر» .
حجاج شب دهم ذى‌الحجه را بايد در اين سرزمين به عبادت و مناجات با خدا بپردازند و جز بانوان و افراد مريض، عاجز،