25
11 - رياضت و پالايش روح
و بدين‌خاطر است كه سفر حج را با رنج و غربت و مشقت و رياضت آميخته و از جلوه‌هاى مادى و دنيوى تهى ساخته‌اند.
امير مؤمنان عليه السلام در فرازى از خطبۀ «قاصعه» با اشاره به ذلّت و انكسار راهيان كوى دوست كه عزّت بندگى خدا و تشرف حضور را در درون مى‌پرورند، مى‌فرمايد:
«خداوند آدم و فرزندانش را فرمان داد تا آهنگ اين خانه كنند و به هنگام سعى شانه‌هاى خود را (از روى تواضع) بجنبانند و «لٰا اِلٰه اِلّا اللّٰه» گويان گرد كعبه طواف نمايند و با موهاى ژوليده و بدن‌هاى غبارآلود به كوى يار بشتابند و لباس هايى را كه نشانۀ شخصيت و تشخّص است، به دور افكنند و با آشفته كردن موهاى خود، زيبايى‌شان را دگرگون سازند. و اين آزمونى است بزرگ و امتحانى شديد و آشكار و تصفيه و پاكسازى مؤثر براى نفوس كه خداوند آن را وسيلۀ رحمت خود و رسيدن به بهشت قرار داده است.»
ودر ادامه، بااشاره به‌اينكه انتخاب‌سرزمين خشك وسوزان حجازبراى‌حج‌با اين فلسفه بوده كه انسان‌ها از تعلّقات دنيوى بدرآيند و حجاب غرور و خودبينى و رفاه‌طلبى را از تن بدرندتا خدابين شوند وحقيقت عبوديت رالمس كنند و پاداش معنوى ببرند، چنين مى‌فرمايد:
«و اگر خداوند مى‌خواست خانۀ محترم و مشاعر عظام خود را در ميان باغ‌ها و نهرها و سرزمين‌هاى هموار و درختان انبوه و پرثمر و كاخ‌ها و آبادى‌هاى به‌هم‌پيوسته و درميان گندم‌زارها و بوستان‌هاى خرم و پرگل و گياه و گلستان‌هاى زيبا و باطراوت و آب‌هاى فراوان و جاده‌هاى آباد قرار مى‌داد، اما در آن صورت پاداش آن كمتر بود. و اگر پى و بنيان خانه و سنگ‌هايى كه در آن بكار رفته، از زمرد سبز و ياقوت سرخ و نورانى و درخشنده بود، شك و ترديد كمتر به سينه‌ها راه مى‌يافت و مجاهده با ابليس آسان‌تر صورت مى‌گرفت و وسوسه به سراغ مردم نمى‌آمد، اما خداوند بندگانش را به انواع سختى‌ها آزمايش مى‌كند و با مجاهدت هاى گوناگون به بندگى فرامى‌خواند و با گرفتارى‌ها به امتحان مى‌كشد تا كبر و غرور را از قلب‌هايشان بيرون كند و خضوع و خاكسارى را در نفوسشان جايگزين سازد و از اين طريق ابواب فضل خويش را بگشايد و موجبات عفو و آمرزش را فراهم آورد.» 1