16 . . . وَارْزُقْ أَهْلَهُ مِنْ الثَّمَرَاتِ مَنْ آمَنَ مِنْهُمْ بِاللّٰهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ قَالَ وَمَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً. . .

ابراهيم پس از درخواستِ امنيّت براى رفاه زندگى، درخواستِ رزق و ثمرات كرده است؛ زيرا «أسْكَنَهُمْ بوادٍ غَيْر ذىٖ زَرْعٍ» .

سيّد هاشم بحرانى ¹(بحرينى) از قول ابوعلى طبرسى نقل كرده است كه امام صادق عليه السلام گفته است: علاوه بر ثمرات مادّى كه از آفاق جهان بدان ناحيه مى‌رود، مى‌توان ثمرات معنوى را كه ثمرات قلوب باشد؛ يعنى محبت مردم به يكديگر، در نظر گرفت.

ابوالبركات، ابن الأنبارى گفته است ²كه:

«مَنْ» در محل نصب است؛ زيرا بَدَل بعض از كُلّ است از «اَهْله» و ضمير «هم» در «منهم» به مبدلٌ‌منه برمى‌گردد.

ابوالبقاء عكبرى هم گفته است: ³«مَنْ» بَدَلِ بعض از كلّ است از «اَهْله» و در «مَنْ كَفَرَ» هم دو وجه جايز است:

1. «مَنْ» موصول باشد و به معناى «الَّذى» و در محلِ نصب. فعل آن با قرينه محذوف و تقدير آن «وَ ارْزُقْ مَنْ كفر» است.

2. «مَنْ» شرطيه باشد، فعل «كفر» فعل شرط و فعل «اُمَتِّعُه» جوابِ آن، و فاء هم خود دليل است بر اين كه: فعل، جواب شرط است.

«قليلاً» هم به گفتۀ ابوالفتوح رازى ⁴ممكن است صفت مصدر محذوفى باشد؛ يعنى «متاعاً قليلاً» و نيز امكان دارد كه «قليلاً» صفتِ ظرفِ محذوفى باشد؛ يعنى «زماناً قليلاً» .

مكّى ابن ابى‌طالبِ ⁵قيسى (متوفّاى سال 437 ه‍. ق.) پيش از ابوالفتوح رازى و ديگران، با تفصيل بيشتر همين مطالب را گفته و افزوده است كه: مجزوم نشدن فعل «فامتعه» كه جواب شرط است به علت دخول «فاء» مى‌باشد و نيز افزوده كه ممكن است «مَنْ» مبتدا باشد و محلاً مرفوع و فعل «امتّعه» خبرِ آن.

ابويحيى محمّد بن‌صُمادح التجيبى ⁶(متوفاى‌سال 419 ه‍. ق.) فعل «فامتّعه» را «اَرزُقُه في حياته» تفسير كرده است و در تفسير «ثم اضطرّه» هم گفته است: «معنى الإضطرار، الإكراه و الإجبار» .

فاضل مقداد گفته است: ⁷از جملۀ «و ارزق أهلَه مِن الثَّمرات ⁸. . .» رفاهيّت در معيشت