11مغفورٌ له در نخستين مسأله از مسايل 27گانۀ سوّمين واجب از واجبات احرام21 مى‌نويسند:
در ميان آرا، رأى نيرومند و متين اين است كه: پوشيدن دو جامۀ احرام، در تحقق احرام شرط نيست، بلكه خود واجبى است تعبدى (و مستقل) . . .»22
و به دنبال همين مسأله مى‌گويند: «كيفيت خاصى در بر تن كردن دو جامۀ احرام اعتبار ندارد. و احتياط آن است آنها به طريق معمول و مألوف پوشيده شوند. . .»23
آنگاه در طى مسايل همين باب، به سه نكتۀ مهم ذيل عنايت مى‌كنند:
1 - براى زنان پوشيدن دو جامۀ احرام واجب نيست، بلكه براى آنها جايز است كه در همان لباسهاى دوختۀ خود، مُحرم گردند.
2 - اگر از روى علم و عمد بهنگام ارادۀ احرام، لباس دوخته بپوشد و يا دو جامۀ اِحرام را به تن نكند، نافرمانى و معصيت پروردگار را كرده، لكن اِحرام وى بطور صحيح تحقق يافته است. و اگر در اين زمينه در واقع معذور بوده، گناهى هم مرتكب نشده است.
3 - در احرام، طهارت از «حدث اصغر» و «حدث اكبر» شرط نيست.
بنابر اين انسان مى‌تواند در حال جنابت، حيض و نفاس، محرم شود.24
* * *
فضل، آداب و اسرار تشريع احرام و تلبيه در روايات:
1 - رسول اكرم - ص - فرمود:
«كسى كه در احرام خويش بر اساس ايمان و حضور قلب هفتاد مرتبه لبيك بگويد، من خداوند را گواه مى‌گيرم كه هزاران هزار فرشته براى او براتِ از آتش و برات از نفاق را به ارمغان آورند» .25
2 - رسول گرامى اسلام فرمود:
«خداوند تبارك و تعالى از هر چيز چهار تا برگزيد: از ملائكه؛ جبرائيل، ميكائيل، اسرافيل و ملك الموت (عزرائيل) - عليهم السلام - را اختيار فرمود. و از انبياء 4 نفر را: ابراهيم - ع -، و داود - ع -، و موسى - ع - و من - ص - و از بيوتات 4 خانه را برگزيد» .
پس اين آيه شريفه را قرائت فرمود:
«اِنَّ اللّٰهَ اصْطَفىٰ آدَمَ وَ نُوحاً و آلَ اِبراهيٖم وَآلَ عِمرانَ‌على العَالَميٖن» .26
و برگزيد از شهرها چهار شهر را، خداوند مى‌فرمايد:
«وَالتّينَ و الزَّيْتُون، وَ طُورِ سِينينَ، و هذا البلد الأمين» .27
مراد از «تين» در آيۀ شريفۀ فوق، شهر مدينه است و «زيتون» ، بيت المقدس، و «طور سينين» ، كوفه و «هذا البلد الأمين» ، مكّه. و از زنها 4 نفر را اختيار فرمود: مريم، آسيه، خديجه و فاطمه - عليهن السلام - و از «حج» 4 چيز را برگزيد: «الثَج، العَج، الاحرام و الطواف» . اما «ثجّ» عبارت از نحر و قربانى است و «عجّ» يعنى ضجّه و فرياد مردم به تلبيه. و از ماههاى سال، 4 ماه را اختيار كرد:
«رجب، شوال، ذوالقعده و ذوالحجّه» . و برگزيد از روزها، 4 روز را: روز جمعه، روز ترويه28، و روز نحر (عيد قربان) .29
3 - امام اميرالمؤمنين على - ع - فرمود:
«كسى نيست كه «تلبيه» بگويد، مگر اينكه آنچه كه در طرف راست و چپ او قرار دارند، تا آخرين مقطع و نقطۀ خاك، (هم‌آواى او) تلبيه بگويند، و دو ملك خطاب به وى مى‌گويند: بشارت باد تو را اى بندۀ خدا و پروردگار بنده‌اى را بشارت نمى‌دهد مگر به بهشت» .30
4 - از امام صادق - ع - سؤال شد: «آيا رسول خدا - ص - در شب محرِم مى‌شدند و يا در روز؟ حضرت پاسخ فرمود: در روز؛ حلبى مى‌گويد: پرسيدم: در چه ساعتى؟ پاسخ فرمود: در وقت نماز ظهر. باز سؤال كردم: رأى شما دربارۀ احرام ما چيست؟ (يعنى در روز يا شب و در چه ساعتى محرم گرديم؟) حضرت جواب داد: براى شما فرقى ندارد. . .»31
5 - از امام صادق - ع - سؤال شد: آيا براى كسى كه جهت «عمرۀ تمتع» محرم شده است، آشكار ساختن «تلبيه» جايز است؟ امام پاسخ فرمود: آرى؛ زيرا رسول اكرم - ص - پس از احرام تلبيه را (آشكارا) مى‌گفت، بدينجهت كه مردم چگونگى تلبيه را نمى‌دانستند و آن‌حضرت دوست داشت تا كيفيت تلبيه را به ايشان بياموزد.32
6 - از امام على بن موسى الرضا - ع - منقول است:
«براى اين «احرام» بر مردم واجب شده است تا پيش از دخول در حرم خدا خشوع يابند، و براى اين كه از اشغال به امور دنيا و زينت‌ها و لذّتهاى آن بازايستند؛ علاوه بر اين، در احرام تعظيم خداوند و بزرگداشت خانۀ او و ذلّت نفس انسانى است، آنگاه كه اراده كرده است به سوى خداى تعالىٰ گام بردارد» .33
ادامه دارد
پاورقى‌ها:
1 - «فلا ينعقد الإحرام لتمتعٍ و لا لمفردٍ اِلاّ بها. . .» شرايع الإسلام فى مسايل الحلال و الحرام، المحقق الحلى ابوالقاسم نجم الدين جعفر بن الحسن، ج1 و 2، ص245/ تحقيق و اخراج و تعليق: عبدالحسين محمد على، منشورات دارالاضواء بيروت - لبنان.
2 - جواهر الكلام فى شرح شرايع الأحكام، شيخ الفقها الشيخ محمد حسن النجفى، ج18، ص216. دارالكتب الإسلاميه - تهران.
3 - ر. ك: المقنعه، فخرالشيعه محمد بن محمد بن النعمان الملقب بالشيخ المفيد، متوفاى 413 ه. ق، ص398، مؤسسة النشر الإسلامى، بقم المشرفه.
4 - «لونسى التلبيه وجب عليه العود الى الميقات لتداركها. . .» ، تحريرالوسيله، امام خمينى - ره -، ج1، ص415/ مطبعة الآداب فى النجف الاشرف.
5 - النهاية فى مجرد الفقه و الفتاوى، ص215، انتشارات قدس محمّدى.
6 - فروع كافى، ج4، ص336 - شيخ مفيد - ره - در كتاب «المقنعه، ص398» فراز زير را نقل كرده است:
«لبّيك اتقرب اليك بحمدِ و آله لبّيك» .
7 - شيخ طوسى - ره - دربارۀ جهرية تلبيات اين‌چنين فتوا مى‌دهد:
والجهر بها سنّة مؤكّدة للرجال، و ليس ذلك على النّساء. . .
و محقق حلى نيز تحت عنوان «مندوبات تلبيه» نخستين حكم مستحبى تلبيه را: «رفع الصوت بالتلبية للرّجال. . .» ذكر كرده است.