56غسل با سر دارد؛ چرا كه تيرگى و كثيفى پاها غالباً زايل نمى‌شود مگر با غسل...
... آنچه عقل آن‌را مصلحت مى‌يابد، گاه مى تواند سبب و دليلى براى عبادات واجب باشد تا آنجاكه گفته مى‌شود شرع دو جنبه را لحاظه كرده است: جنبۀ مصلحت وجنبۀ عبادت.» 1
در پاسخ اين استدلال مى توان گفت: مگر احكام و عبادات شرعى قياس بردار بوده و با عقل و اعتبارات استحسانى مى توان حكمى را استنباط كرد و اجتهاد در مقابل نص كرد؟ اگر اين‌گونه باشد، پس بايد طهارت حاصل از تيمّم را كنار زد؛ چرا كه در آن بايد غبار و خاك را بر سر و صورت كشيد و همچنين است استنجاء با حَجَر و...
ديدگاه ها دربارۀ وظيفه در پاها
اقوال و ديدگاه ها دربارۀ وظيفۀ مكلّف در مورد پاها عبارت اند از:
- قائلين به وجوب مسح پاها؛ بيشتر اماميه بر اين نظريه هستند.
- قائلين به وجوب غَسل (و شستن) پاها؛ جمهور اهل سنّت.
- قائلين به وجوب تخيير بين مسح و يا غسل؛ گروهى از علماى اهل سنّت همچون ابن جرير طبرى و محى الدين ابن عربى. 2
- قائلين به وجوب مسح تمامى پاها با آب؛ عدهّ اى از اهل سنّت؛ مانند حسن بصرى و ابن جرير طبرى. 3
- قائلين به وجوب جمع بين غسل و مسح؛ برخى از علماى عامّه، اين قول نيز به حسن بصرى و طبرى نسبت داده شده است. 4
محدودۀ عمل به وظيفه در پاها
با توجه به آنچه گذشت، اختلاف ديدگاه‌ها در مورد وظيفۀ مجزى در پاها واضح گرديد؛ حال و با عنايت به اختلاف آراى فقهى فريقين در اين باره، بحث در اين است كه غسل و يا مسح در چه محدوده اى بايد صورت گيرد؟
در محدودۀ غَسل و مسح نيز ميان فقها اختلافاتى وجود دارد كه در ذيل به اين بحث خواهيم پرداخت.