16 پوشيدن زيورآلات و زينت

گرايش انسان به سوى زينت از نيازهاى اساسى بوده كه از آغاز خلقت در سرشت او نهفته شده است. با تأمل در نظام خلقت توجه به اين موضوع در آفرينش موجودات به وضوح قابل درك مى باشد و در آيات متعددى به آن اشاره شده است. ¹هرچند در انديشۀ دينى به زينت طبيعى اهتمام ويژه ا ى شده و از دو گونه «زينت ظاهرى» و «زينت باطنى» سخن به ميان آمده است، ولى آنچه در حين احرام، حرام گرديده، بيشتر مصاديق زينت ظاهرى است؛ زيرا در تعيين مصاديق زينت ظاهرى، در قرآن مى فرمايد:

(وَ مٰا أُوتِيتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَمَتٰاعُ الْحَيٰاةِ الدُّنْيٰا وَ زِينَتُهٰا...).

«آنچه به شما داده شده، متاع زندگى دنيا و زينت آن است...» ²

پس مى‌توان گفت: آنچه از طرف خدا يا از طريق ديگرى به شما عطا شده و مى‌شود، فقط اين ارزش و اهميت را دارد كه متاع و زينت دنيوى باشد؛ اما در تعيين مصاديق زينت باطنى، در آيۀ ديگر مى فرمايد:

(يٰا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ). ³

اين بخش از آيه مى‌تواند هم اشاره به «زينت‌هاى جسمانى» باشد كه شامل پوشيدن لباس‌هاى مرتب و پاك و تميز و شانه زدن موها و به كار بردن عطر و مانند آن مى‌شود و هم شامل «زينت‌هاى معنوى»، يعنى صفات انسانى و ملكات اخلاقى و پاكى نيت و اخلاص.

بنابراين، حكمت اين‌كه زينت‌هاى ظاهرى در حال احرام منع شده، اين است كه تماشاى آن‌ها با كمالات و زيبايى هاى معنوى كه در ارتباط انسان با خداوند دخيل است، تزاحم دارد و چون انسان با حركت به سمت زيبايى‌هاى ظاهرى، در معرض انحراف و گمراهى قرار مى‌گيرد و زينت ظاهرى غالباً از عوامل تحريك كنندۀ شهوت جنسى محسوب مى‌شود، با پرداختن به آن، ديگر ارتباط مطلوب انسان با خداوند به طور كامل و تمام برقرار نمى گردد؛ چرا كه ارتباط مطلوب بر مبناى «زينت معنوى» يا «جمال» كه خداوند متعال دوستدار آن است برقرار مى‌شود و تفاوت زينت با جمال عبارت است از اينكه:

زينت امرى عارضى، خارج از ماهيت شيء است كه به واسطۀ پيرايش و آرايش با آن شيء، زيبايى ايجاد مى‌شود؛ اما جمال در ماهيت و ذات شيء است؛ مثلاً گفته مى‌شود، اين شخص خود به خود و به طور طبيعى زيباست كه به آن جميل يا جميله مى‌گويند. ⁴