21*ارث متعارف يا ارثى كه مورد گمان وارث است و احتمال رسيدن آن را مى دهد.

* ارث غير متعارف يا «ارثى كه وارث به آن علم ندارد وبرايش مِن حَيثُ لايحتسب» مى رسد.

حكم قسم نخست: فقهاى معاصر در اين رابطه چند قول دارند و قائل به تفصيل ا ند:

1. ارث خمس ندارد مگر در دو صورت:

الف) وارث بداند كسى كه مال از او به ارث رسيده، خمسش را نداده، واجب است خمس آن را بدهد.

ب) وارث بداند كسى كه مال را به ارث گذاشته، خمس بدهكار است ولو از غير اين مال، در اين صورت وارث بايد بدهى خمس او را بدهد.

آيات عظام: امام خمينى، اراكى، بهجت، گلپايگانى، فاضل لنكرانى، وحيد خراسانى، خامنه‌اى، مكارم شيرازى، شبيرى زنجانى و صافى گلپايگانى. ¹

2. ارث، جز در دو صورت زير خمس ندارد:

الف) وارث بداند به اين مال الارث خمس تعلق گرفته و پرداخت نشده است به احتياط واجب، وارث بايد خمس آن را بپردازد.

ب) وارث بداند مورث خمس بدهكار است ولو از غير اين مال الارث، واجب است خمس آن را از مال او بپردازد.

از جمله صاحبان اين نظريه عبارت اند از:

آيات عظام خويى ²و تبريزى. ³

3. ارث خمس ندارد مگر در يك صورت و آن اينكه: كسى كه مال به ارث گذاشته، معتقد به دادن خمس بوده و خمس مى‌داده، ليكن نسبت به برخى از اموال موفق به پرداخت خمس نشده است. در اين صورت واجب است وارث پيش از تقسيم ارث، خمس متعلق به مال و خمس را كه بر ذمّۀ مورث است بپردازد.

آيت الله سيستانى. ⁴

حكم قسم دوم: نسبت به خمس ارث غير متعارف نيز چندين قول وجود دارد:

1. اگر از مخارج سال زياد بيايد خمس آن واجب است:

آيت الله وحيد خراسانى. ⁵

2. اگر از مخارج سال زياد بيايد، به احتياط واجب خمس آن واجب است:

آيات عظام: اراكى، خويى، بهجت، فاضل، گلپايگانى، تبريزى، سيستانى، صافى، مكارم