35نتيجه ا ى كه از اطلاق صروره در اصطلاح فقها استفاده مى شود، آن است كه هرگاه كسى براى اولين بار به حج مشرف مى شود و حج را براى خود انجام مى دهد، كه غالب افراد اين طور است، به اتفاق همه، صروره بر او صدق مى كند، اما اگر كسى نخست براى ديگرى به نيابت حج انجام داده باشد و سپس براى خود حَجَّة الاسلام بجا آورد، بر اساس تعريف دوم و ظاهراً تعريف اول، صروره نيست؛ زيرا وى حج بجا آورده، گرچه حجّ او حَجَّة الاسلام نبوده، ولى بر اساس تعريف سوم و ظاهراً تعريف چهارم صروره است؛ زيرا وى حَجَّة الاسلام بجا نياورده، گرچه حجّى بجا آورده است. بنابراين، نسبت به چنين فردى اختلاف نظر وجود دارد كه صروره هست يا نيست. نتيجه اختلاف آنجا ظاهر مى شود كه بر اساس وجوب حلق براى صروره، چنين شخصى، بايد حلق كند.

معناى صرورۀ در روايات

عنوان «صروره» در روايات بسيارى آمده و در صدق آن بر افرادى كه براى نخستين بار به حج مشرف مى شوند و حجشان حَجَّة الاسلام است، شكى نيست؛ ليكن سخن در اين است كه بر اساس روايات، آيا صروره به معناى مطلق كسى است كه حج انجام نداده باشد، يا خصوص كسى است كه حَجَّة الاسلام انجام نداده باشد؟ روايات موجود در اين باره، به دو دسته تقسيم مى شود:

دستۀ نخست

: ظهور برخى از روايات آن است كه صروره به معناى كسى است كه حج انجام نداده باشد؛ چه براى خود و چه براى ديگرى. اين دسته روايات متعدد است و از ميان آنها آنچه سنداً تمام و دلالتاً روشن است، عبارت است از:

1. صحيحه حماد بن عثمان:

«الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ الله (ع) عَنْ دُخُولِ الْبَيْتِ فَقَالَ أَمَّا الصَّرُورَةُ فَيَدْخُلُهُ وَ أَمَّا مَنْ قَدْ حَجَّ فَلَا» . ¹

«حماد بن عثمان گويد: از امام صادق (ع) دربارۀ داخل شدن صروره به خانۀ خدا پرسيدم، امام (ع) فرمود: صروره داخل مى شود، امّا كسى كه حج انجام داده، نبايد داخل شود.

سند حديث: سند روايت صحيح است؛ زيرا اسناد مرحوم شيخ طوسى به حسين بن سعيد صحيح و تمام است. حسين بن سعيد اهوازى ثقه است. ²مراد از صفوان، همان صفوان بن يحيى است كه ثقه است. ³حمّاد بن عثمان نيز ثقۀ جليل القدر است. ⁴

دلالت حديث: امام (ع) در برابر صروره، كسى را بيان مى كنند كه حج انجام داده است. حج در اين روايت اطلاق دارد و شامل حَجَّة الاسلام و حج براى ديگران مى شود.