18
10. رمى جمرات
هنگامى‌كه حاجى برجايگاه رمى جمرات قرار مى‌گيرد، بايد بداند كه آن‌جا، جاى اظهار رقّيت و عبوديت است. در اينجا بايد عقلانيت و نفسانيت را كنار نهاد و با ابراهيم خليل (ع) هماهنگ شد كه چون شيطان او را كمين كرد تا به فتنه و شبهه‌اش بيندازد، به فرمان خداى متعال، به او سنگ انداخت و از خود دورش كرد.
ممكن است فكر كنى كه ابراهيم در معرض حيلۀ شيطان بود و او را با سنگ از خود دور كرد. من كه در معرض حيلۀ شيطان نيستم، چرا به او سنگ بيندازم؟ ! ولى بايد بدانى كه همين خاطره، از خاطرات شيطانى است.
او به تو وانمود مى‌كند كه سنگ انداختن به سوى ستون‌هاى معهود، كارى است بيهوده و عملى است بى‌معنى و بازيچه‌اى بيش نيست.
اينجاست كه بايد او را از خود برانى و فريب وسوسه‌هاى او نخورى و براى سركوب او، رمى جمرات را به قصد قربت و از روى خلوص نيت انجام دهى و بدانى كه در حقيقت، سنگريزه‌ها را به صورت شيطان مى‌زنى و بدون دخالت دادن نفسانيات و عقلانيات، به امتثال امر خدا مى‌پردازى.67
آرى مقصود از رمى جمرات «اظهار بندگى است، بر سبيل تعبد محض و نيز تشبّه به ابراهيم خليل7 كه در آن جايگاه، ابليس پيش وى آمده است، تا وى را در شبهتى افكند، سنگ در وى انداخته است. پس اگر در خاطر تو آيد كه: شيطان وى را پيدا آمد و مرا نيامد، بيهوده سنگ چرا اندازم؟ بدان كه اين خاطر، تو را از شيطان پيدا آمده است. سنگ بينداز، تا پشت وى را بشكنى كه پشت وى بدان شكسته شود كه تو بنده‌اى فرمان بردار باشى و هر چه تو را گويند، چنان كنى و تصرف خويش در باقى كنى و به حقيقت، بدان كه بدين انداختن سنگ، شيطان را مقهور مى‌كنى.»68
11. قربانى
قربانى وسيلۀ تقرّب به خداى متعال است. حاجى بايد معتقد باشد كه به هر جزئى از اجزاى قربانى، جزئى از اجزاى وجودش از آتش دوزخ آزاد مى‌شود؛ بنابراين، هر چه قربانى بيشتر و اجزايش فراوان‌تر باشد، آزادى از آتش دوزخ فراگيرتر است.69
خاتم پيامبران به بانوى دو جهان دستور داد كه خود شاهد ذبح قربانى‌اش باشد؛ چرا كه با ريخته شدن اولين قطرۀ خون آن، هر گناه و خطايى بخشوده مى‌شود.70
12. آخرين سخن
دربارۀ حج، هر چه از زيبايى‌هاى ظاهرى و اسرار باطنى گفته شود، كم است. «اين مقدار اشارت كرده آمد از عبرت‌هاى حج، تا چون كسى راه اين شناسد، برقدر صفاى فهم و شدت شوق و تمامى جدّ در كار، وى را امثال اين معانى نمودن گيرد و از هر يكى نصيبى برگيرد، كه حيات عبادت وى بدان بود و از حد صورت كارها فراتر شده باشد.»71
با اين همه، زيبايى كلام و حسن ختام، در كلام ششمين امام همام است كه بنا به روايت مصباح الشريعه دربارۀ اسرار بيش از هزاران هزار حج، از آن كانون اسرار و آن صاحب دانش سرشار و