23كه هر چند مسؤوليت اصلى روحانيان كاروان در ايام اقامۀ حج تمتّع است، اما آموزش حجاج و آماده كردن آنان براى انجام عمرۀ تمتع كه در زمان‌هاى متفاوتى بجا آورده مى‌شود و نيز اداى مستحبات ايجاب مى‌كند كه آنان از پيش از آغاز سفر تا پايان يافتن اعمال حج تمتع داراى مسئوليت باشند.
جمع‌بندى و نتيجه‌گيرى
ملاحظه مى‌شود در اين بخش كه «ماوردى» از آن به «ولايت بر حركت دادن حج و ولايت سياست و زعامت و تدبير» ياد كرد، «شهيد» به رغم نوآورى‌هايى در شكل و محتواى بحث، كاملاً متأثر از «ماوردى» است. گويا در اين مسأله تنها ماوردى است كه بحث امارات حج را به صورت مستقل و مستوفا تبيين كرده است. علاّمه امينى در شرح حال «سيد رضى» در «الغدير» كه از مسؤوليت امارت او بر حج سخن گفته، براى تبيين مسؤوليت اميرالحاج خلاصه‌اى از بحث «ولايت بر حج» ماوردى را نقل كرده است، 1گويا آن را بهترين و مناسب‌ترين نوشته در اين موضوع يافته است.
البته غير از ماوردى، بعضى از علماى اهل سنت نيز به اختصار به اين بحث پرداخته‌اند؛ مثلاً نجم‌الدين ابراهيم بن على حنفى طرسوسى، قاضى القضاۀ شام و معاصر شهيد (758ق. - 720ق.) در اين زمينه مى‌نويسد:
«وأما ترتيب سير الحجاج، فيجب على السلطان أن يوصي أمير الحاج بالرفق في السير، وحفظ الحجاج، وإقامة الحرمة، والإقامة بهم في الأماكن التي جرت العادة بالمقام فيها. وأن يقيموا بمكة بعد الخروج من منى سبعة أيام. بحيث يكون رحيلهم عن مكة في اليوم الحادي والعشرين؛ لأجل من يحيض من النساء وينادى بهذا الأمر في الناس قبل السفر، لأجل زيادة الكراء، ولأجل اهتمام المقيمين بهذه الإقامة وينادى في الركب أنّا مقيمون إلى اليوم الحادي والعشرين» . 2
بخش دوم: ولايت بر اقامۀ حج
در اين بخش نيز گرچه شهيد از ماوردى تأثير گرفته، اما چون برخلاف بخش اول - كه به جنبۀ اجرايى و مديريتى حج ارتباط داشت - اين بخش به جنبۀ فقهى حج مربوط مى‌شود، شهيد كاملاً بر اساس مبانى و نظريات فقهى اماميه بحث را دنبال كرده و از اين جهت نوآورى او در اين بخش بيشتر