15علم الهدى و كتاب ديگرى به همين نام اثر قاضى ابويعلى الفرّاء.
آنچه در اين نوشتۀ كوتاه پيگيرى مى‌شود، مقايسه‌اى است ميان بحث «امارت حج» نوشتۀ شهيد اول، در كتاب ارزشمند «الدروس الشرعيه» ، با بحث «ولايت حج» نوشتۀ ماوَردى در «الاحكام السطانيه» و سپس به بيان ويژگى‌هاى هر يك از اين دو نوشته و ميزان تأثيرپذيرى شهيد از ماوردى خواهيم پرداخت: 1
دو جنبۀ «اجرايى» و «دينى» حج
سفر حج داراى دو جنبۀ متفاوت است؛ الف) «ادارى و اجرايى» كه امروزه در كشور ما بر عهدۀ سازمان حج و زيارت است. ب) «اعمال و مناسك» كه نمايندگى ولى فقيه در اين سازمان ادارۀ آن را عهدهدار است. در گذشته نيز اين دو جنبه در سفر حج مورد توجه بوده است.
سير نگارش بحث در اثر «ماوردى» نشان مى‌دهد كه مفروض او دو بُعدى بودن حج است، كه هر بُعد آن بر عهدۀ فردى نهاده ميشود. امّا چگونگى ورود شهيد به بحث نشان مى‌دهد كه مفروض او وحدت اين دو جنبه است و مسؤوليت هر دو جنبه متمركز در يك فرد و بر عهدۀ يك مسؤول است.
ماوردى بحث را از دو قسم بودن ولايت بر حج آغاز مى‌كند؛ يكى «ولايت بر حركت دادن حجاج» و ديگرى «ولايت بر اقامۀ حج» .
نوع نخست را ولايتِ «سياست و زعامت و تدبير» مى‌نامد و براى تصدّى آن، شرايطى چون مطاع بودن، صاحب‌نظر بودن، شجاعت، ابّهت و توانايى بر راهنمايى حجاج لازم است.
نوع دوم را مانند امام جماعت دانسته و شرايط آن را «علم به مناسك حج و احكام آن» و «معرفت نسبت به مواقيت و ايام آن» مى‌داند
؛
«الْبَابُ الْعَاشِرُ: فِي الْوِلايَةِ عَلَى الْحَجِّ وهَذِهِ الْوِلاَيَةُ عَلَى الْحَجِّ ضَرْبَانِ: أَحَدُهُمَا أَنْ تَكُونَ عَلَى تَسْيِيرِ الْحَجِيجِ. وَالثَّانِي: عَلَى إقَامَةِ الْحَجِّ، فَأَمَّا تَسْيِيرُ الْحَجِيجِ فَهُوَ وِلَايَةُ سِيَاسَةٍ وَزَعَامَةٍ وَتَدْبِيرٍ. وَالشُّرُوطُ الْمُعْتَبَرَةُ فِي الْوَلِىّ: أَنْ يَكُونَ مُطَاعًا ذَا رَأْيٍ وَشَجَاعَةٍ وَهَيْبَةٍ وَهِدَايَةٍ. . .
وَإِنْ كَانَتْ الْوِلايَةُ عَلَى إقَامَةِ الْحَجِّ فَهُوَ فِيهِ بِمَنْزِلَةِ الإِمَامِ فِي إقَامَةِ الصَّلَوَاتِ، فَمِنْ شُرُوطِ الْوِلايَةِ عَلَيْهِ مَعَ الشُّرُوطِ الْمُعْتَبَرَةِ فِي أَئِمَّةِ الصَّلَوَاتِ أَنْ يَكُونَ عَالِمًا بِمَنَاسِكِ الْحَجِّ وَأَحْكَامِهِ