82در يك سند عثمانى ¹متعلّق به سال 1260 ق. ذكر ميشود كه: «300 حاجى ايرانى از ارض روم به سرزمين عثمانى وارد شدند و طبق كتاب «سفرنامۀ مكۀ فراهانى» ، در سال 1306 از شام 350 حاجى ايرانى همراه كاروان عثمانى به مدينه رفتند.» ²بنابراين، سفرنامۀ فراهانى، در ارائۀ معلومات و اطلاعات جزئى، از ارزشمندترين سفرنامههاى حجّ دورۀ قاجار محسوب مى‌شود. ³او در مورد آمار، خصوصيات و مذهب كليۀ حجاجى كه در مكه حضور داشتند، به خصوص حجاج ايرانى، اطلاعات خوبى به دست مى‌دهد:

«حجاج ايرانى، اينها همه ساله از8000 الى1000 نفر بهمكه مى آيند. . . دراين سال (1303) از ايران به مكۀ معظمه، سه هزار و كسرى آمده بودند؛ به اين معنا (كه) هشتصد نفر از راه شام آمد، كه پنجاه نفر از آنها از تشنگى و باد سام مرده بودند، و قريب يكصد نفر هم از راه جبل به دزدى و لباس تبديل آمدند و يك هزار و دويست نفر از راه بوشهر و بندر عباس و بغداد آمده و از جده وارد شده، يك هزار و كسرى هم از راه استانبول آمدند و از جده و ينبع وارد شدند.» ⁴گزارشهاى فراهانى ⁵به حجاج ايرانى محدود نمى‌شود. او با دادن اطلاعاتى با ارزش از حجاج استانبول، آناطولى و روملى و طرابزون، دقت نظر فوق‌العادۀ خود را به اثبات مى‌رساند:

«حجاج اسلامبولى و آناطولى و روملى و طرابزون، همه ساله از دوازده هزار الى پنج هزار نفر ميشوند. اينها اگر چه به مذاهب اربعه [اند]، اما اغلب طريقه دراويش دارند و سنى صوفى هستند و به ندرت شيعه هم در بين آنان يافت ميشود و ابداً تعصبى در مذهب ندارند و اغلب صلح كناند و همگى رعيت دولت روماند و هر نفرى يك مجيدى و يك ربع كه قريب هفت هزار دينار پول ايران است، از بابت تذكره به كارگزار دولت عثمانى كه در جده است ميدهند و در هذه السنه، قريب به هفت هزار نفر آمده بودند و اغلب از جده و ينبوع وارد مملكت حجاز شدند.»