57قبله و محلّ عبادت و زيارت پيروان توحيد و مانعى در راه احياى حج ابراهيمى بودند، بلكه با سيطره بر شهر مكه، عملاً و بر خلاف سنتهاى پيشين اعراب و خودِ قريش، راه حج و عمره را بر مهاجران و انصار بسته بودند و به اين ترتيب آنها را حتى از حق سنّتى خويش براى دسترسى به مسجد الحرام و شركت در مراسم عمره و حج محروم ساخته بودند.
بر اين اساس، مهمترين عامل در آغاز جهاد عليه مشركان مكّه، احقاق اين حقّ مسلمانان بود. اين قريش بودند كه با بستن راه مكّه بر مسلمانان، پيامبر را ناگزير به واكنش كردند كه بهشكل اعزام سرايا و شركت پيامبر (ص) در غزواتِ اين دوره، جهت وارد آوردن فشار بر مكيان به ظهور رسيد. هدف آن، رفعِ موانع از راه زيارت مسجد الحرام بود و نيز احياى آن و احياى حج و عمرۀ ابراهيمى از نظر روح و پيكر.
*تاريخ‌نگارى وقايع قبل از جنگ بدر
عمده مأخذ و منبع مورّخان مسلمان در رابطه با علل بروز نخستين جنگ در منطقۀ بدر، عبارت است از روايات وگزارش‌هاييكه در دورۀ اموى (35-132ه-. ق.) تنظيم وبراى نسل‌هاى بعد بازگو شد؛ دوره‌اى كه مصادف است با حاكميت حزبى بر سرزمين‌هاى اسلامى كه سردمداران آن؛ يعنى قريش، مركز اصلى پيكار عليه اسلام و پيامبر (ص) را تشكيل مى‌دادند. در اين روايات، بهطور مشهود از يك سو تلاش مى‌شود انگيزه‌هاى ستيزه‌جويانۀ سرانِ قريش و مشركين نسبت به پيامبر و مسلمانان به كمرنگ‌ترين وجه جلوه كند و از سوى ديگر تهمت ستيزه‌جويى و جنگ‌افروزى در درجۀ اول متوجه مسلمانان و در درجۀ دوم به بعضى از عناصر قريش؛ مانند ابوجهل منحصر شود.
روايت عروۀ بن زبير
رواياتى كه از عروۀ بن زبير (م 94 ه-. ق.) و ديگران، در نخستين منابع تاريخى؛ از جمله ابن