21
استطاعت در حج با رويكردى بر نظريات امام خمينى (قدس سره)
دكتر ابراهيم صديقى
چكيده
خداوند تعالى در دعوتى عمومى، خطاب به حضرت ابراهيم (ع) ميفرمايد:
وَ أَذِّنْ فِى النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ . 1
«(اى ابراهيم) مردم را دعوت عمومى به حج كن تا پياده و سواره بر مركبهاى لاغر، از هر راه دورى سوى تو آيند.»
البته وجوب حج با تمام اهميتيكه دارد، تنها يكبار در طول عمر واجب مى شود و وجوب آن بر مكلّفِ مستطيع فورى است؛ يعنى بايد آن را در سال اولِ استطاعت بهجا آورد و اگر درك آن متوقف بر تهيّۀ مقدّماتى باشد، بايد فراهم نمايد و در صورت تأخير، حج بر وى مستقر ميشود.
منظور از استطاعت، تنها طاقت و توانايى نيست بلكه مراد استطاعتِ شرعى است كه شارع مقدس در انجام حج، افزون بر قدرت عقلى، آن را معتبر شمرده است.
در وجوب حج، علاوه بر مصارف رفت و برگشت، داشتن ضروريات زندگى و آنچه كه در معيشت بدان نياز هست، شرط است. پس اگر ضروريات زندگى يا پول آنها را، در حج صرف كند، حج او حَجّۀ‌الاسلام محسوب نميشود. در تحقّق استطاعت، افزون بر استطاعتِ مالى، استطاعت بدنى و زمانى و طريقى نيز شرط است.
«استطاعت بدنى» ، به اين معنا است كه انسان توان لازم جهت رساندن خويش به مشاعر و انجام مناسك را داشته باشد.
«استطاعت زمانى» ، يعنى شخص بتواند به موقع به حج برسد و تمام اعمال را بهجا آورد.
«استطاعت طريقى» ، آن است كه مسير براى رسيدن به اعمال حج باز باشد و خطرى هم در راه نباشد. اگر شخصى بدون استطاعت مالى، حج بهجا آورد، اين حج مستحبى است و