13
نتيجه:
از دلايل ياد شده استفاده مى‌شود كه مقام در عهد ابراهيم و اسماعيل (عليهما السلام) و نيز در عهد پيامبر خدا (ص) ، از فتح مكه به بعد، در كنار ديوار يا چسبيده به ديوار كعبه بوده و در دوران خلافت عمر و به فرمان وى، به جاى فعلى انتقال يافته است؛ و اين همان جايى است كه در عصر جاهليت بود.
نكته: گر چه مقام جا به جا شده، ليكن در جهت آن تغييرى ايجاد نگرديده است؛ يعنى مقام در جايگاه كنونى، درست رو به روى همان مكان قبلى كنار كعبه است، البته با فاصلۀ بيشتر.
روايات اهل سنت
اهل سنّت در مورد مكان مقام، رواياتى دارند كه هم با يكديگرهمخوانى ندارند و هم با روايات شيعه در تعارض هستند.
ازرقى، چند روايت نقل مى‌كند كه با هم تفاوت دارند:
1. روايتى كه مى گويد: مقام در زمان ابراهيم خليل، در جاى كنونى بوده است:
شيخ محمدحسن نجفى، صاحب جواهر، آن روايت را نقل وسپس نقدكرده است. وى ميگويد: مالك بن انس و طبرى گفتهاند:
«قريش در عهد جاهليت از ترس سيل، مقام را به خانه چسبانده بودند و اين وضعيت همچنان تا عهد پيامبر (ص) و ابوبكر ادامه داشت، پس هنگامى كه عمر به حكومت رسيد، مقام را به جاى كنونى آن؛ همان جايى كه ابراهيم‌خليل تعيين كرده بود، بازگرداند.» 1
ازرقى در اخبار مكه اين روايت و روايت ذيل را آورده است:
محمدبن يحيى، از سُليم بن مُسلم، از ابن جُريج، از محمدبن عباد بن جعفر از عبداللَّه بن صفوان نقل مى‌كند كه مى‌گفت:
«در حالى كه عمر در مكه و در خانۀ ابن سباع ساكن بود، به عبداللَّه بن سايب عابدى