20برقرار گردد و به رؤيت و شهود قلبى صاحب خانه نايل شود؛ يعنى همان كشف و شهودى كه نيازمند سالها تهذيب نفس و عبادت و رياضت است، براى حاجى با اخلاص يك شبه به دست آيد و در اثر اين شهود عرفانى، نور حج در دل او بتابد، اثر آن در مرتبۀ اول در موافقت و اطاعت اوست، و به سبب اين اطاعت، از هرگونه مخالفت در افكار و اخلاق و صفات و اعمال و گفتار و رفتاردورى خواهد كرد و به عبارت ديگر، نور حج در دل او تابيده ميشود. اين معرفت عرفانى ضيوف الرحمان تا حدى شبيه است به رؤيت قلبى خدا توسط طوفان زدگان دريا كه در بين امواج متلاطم و در اثر قطع اميدها و برطرف شدن غفلت ها دلشان ناگزير متوجه خداوند مى گردد. 12
به گفتۀ مرحوم شيخ بهايى:
حاجى به ره كعبه و من طالب ديدار
اما در اين ميان، غفلت زدگى و كاهلى كم نيست، هستند كسانيكه در اعمال حجشان مبتلا به آفت جبران ناپذيرى ميشوند و از ذكر و توجه به صاحب البيت‌منحرف ميگردند، جهتش هم روشن است؛ هر چه اشتغال و سرگرمى به امور مادى متراكمتر شوددلها كمتر فراغت به دست ميآورندكه به معنويات بپردازند وديگر در دلها جاى تهى براى توجه بهخدا كمتر ميشود و در واقع اين افراد از حج، تنها به پوستهاى از آن قناعت كرده و مغزش را به دور افكندهاند و حج را وسيلهاى براى تفريح و سير وسياحت وكسب ماديات وعناوين ميدانند و هرگز بهروح حج واقف نميشوند.
امام صادق (ع) فرمودند: در حج و مشاعر، براى خودت هر دعايى را كه دوست دارى، با تمام جدّ و جهد مطرح كن؛ چرا كه روز عرفه روز دعا و مسألت است و پناه به خدا ببر از وسوسههاى شيطان و فريب خوردن از آن؛ چرا كه بهترين محليكه شيطان ميكوشد انسان را به غفلت و كاهلى و نسيان بكشاند، همين بيت الله الحرام و مشاهد مشرفه است و بر حذر باش از مشغول شدن به امورى مانند تماشا كردن مردم و يا امورى كه چندان مهم نيست و پيوسته بگو: خدايا! من از ميهمانهايت بى بهره نباشم و بر من كه از راه دور آمدهام رحم كن! 13
البته يادآورى اين نكته لازم است كه ويژگى ضيافت الهى و حج اين است كه كسى از اين ضيافت خانه با دست تهى و بى پاداش بر نميگردد، هر چند با بهرهاى قليل ومنافع دنيوى، اما اين بهره كجا و مرتبۀ عالى حج مبرور كه به منزلۀ تولّد ثانوى است كجا؟ برگشت اين حاجى خائب و خاسر كجا وبرگشت حاجى عارف و ذاكر با برات بهشت كجا؟ ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يؤْتيهِ مَنْ يشاء.
ادب تشرّف در حضور با توجه
سزاوار است در كنار بيت الله الحرام و مشاعر، كه محلّ نزول فيوض الهى است، متوجه اين مطلب باشد كه اين مشاهد شريفه، قدمگاه و مطاف و مصلاّى انبيا و ائمه (عليهم السلام) و صلحا و محل آمد و شد پاكيزگان است و كسى كه گام در اين مكان ميگذارد، بايد خود را از سنخ آنان كند.
از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود: 14 «هرگاه به درِِ مسجدى رسيدى، بدان كه سلطان بزرگى را قصد كردهاى و به بارگاه او گام ننهند، مگر پاكيزگان و همنشين او نشوند، مگر تصديق كنندگان. متوجه باشكه او قادر است عملى را قبول كند و از راه تفضل اجر و مزد عطا فرمايد، هر چند كه عمل كم باشد و يا اين كه از روى عدل و حساب، عمل را رد كند، هر چند بسيار باشد. پس بنگر كه نامت از كدامين دفتر بيرون ميآيد.
اگر شيرينى و حلاوت مناجات پروردگار را چشيدى، پس داخل مسجد شو كه اذن ورود به تو دادهاند، وگرنه درن--گ كن و داخل مسجد مشو، مانند توقفِ شخص مضطر و بيچارهاى كه اسباب و وسايل از وى منقطع شده است. پس آنگاه كه خداوند اذنت داد به مسجد در آى؛ زيرا كه خداوند اجابت كنندۀ مضطر و بيچاره است.
آرى، هرگاه حالت توجه در تو نبود و شيرينى لذت حضور و ارتباط با خدا را در خود احساس نكردى، كنار درِ مسجد بنشين و از همانجا دست به دعا بردار و بگو:
(أَمَّنْ يجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يكْشِفُ السُّوء) .15