11وقتى همۀ اين آداب را عمل كردى، بازهم در دل خود محزون و بيمناك باش، چون نمى‌دانى كه حج تو پذيرفته شده و در زمرۀ محبوبانى يا ردّ شده و در جمع مطرودان ايستادهاى! به دلت رجوع كن و به اعمالت بنگر، خواهى فهميد كه از كدام گروهى. اگر از اين دنياى فريبكار، دل زده‌اى و به انس با خدا شيفته‌تر گشته‌اى و اعمالت مطابق با شرع بوده، اطمينان داشته باش كه قبول شده است؛ چرا كه خداوند جز از محبوبش نمى‌پذيرد و هركه را دوست بدارد آثار محبتش بر او آشكار مى‌گردد و او را از دام‌هاى شيطان مى‌رهاند.

و. . . اگر جز اين باشى، بترس كه مردود شوى و از اين سفر، جز رنج باديه و خستگى راه، برايت باقى نماند.

سوتيتر

پيوند خود را از وطن چنان بگسل كه گويا ديگر بر نمى‌گردى و وصيت نامه‌ات را بنويس و با اين قطع علاقه‌ها از خانه و زندگى براى سفر حج، به ياد قطع علاقه‌ها از دنيا و رفتن به سفر بى‌برگشتِ آخرت باش.

راز حج اين است كه همصدايى و هم ناله شدن اوليا و فرزانگانى كه از همه جاى دنيا به آن محضر آمده‌اند، تحقّق يابد؛ از اين رو، پيامبر خدا (ص) فرمودهاند: حج، عرفه است! (الحّجُ عرفۀ) هيچ چيز مانند اين هم‌دلى و همنوايى بندگان خالص در آن سطح گسترده و دريكجا، رحمت خدا را نازل نمى‌كند.

پى نوشت

1. محجة البيضاء، ج2، صص208 - 145

2. همان، ص189

3. نساء: 100، وَ مَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهاجِراً إِلَى اللَّهِ وَ رَسُولِهِ. . . .

4. به نقل از حاكم در مستدرك، ج1، ص457

5. سنن نسائى، ج3، ص50