15شيخ طوسى نيز گفته است كه «الصبي الذي لم يبلغ، لاحجّ عليه ولاينعقد إحرامه» . 22 فقهاى معاصر نيز بر اين امر تأكيد دارند كه حج برصبى بهخاطر عدم بلوغش، واجب نيست.
امام خمينى1 هم فرمودهاند: حج بر صبى واجب نيست، اگر چه مراهق و نزديك به بلوغ هم باشد و اگر حج به جا آورد، گرچه صحيح است ولى كفايت از حجّۀ الإسلام نمى‌كند.32
اما رواياتى كه مى‌توان به آنها تمسك جست:
1. از امام صادق (ع) دربارۀ حج كودكِ ده ساله سؤال شد. ايشان فرمودند زمانى حج بر او واجب مى‌شود كه محتلم شود.
«عَنْ شِهَابٍ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنِ ابْنِ عَشْرِ سِنِينَ يَحُجُّ قَالَ عَلَيْهِ حَجَّةُ الإْسْلامِ إِذَا احْتَلَمَ وَ كَذَلِكَ الْجَارِيَةُ عَلَيْهَا الْحَجُّ إِذَا طَمِثَتْ» . 42
2. امام على (ع) سه گروه را از دايرۀ تكليف وجوبى خارج مى‌داند كه يكى از آنها صبى است؛
«أَنَّ الْقَلَمَ يُرْفَعُ عَنْ ثَلاثَةٍ عَنِ الصَّبِيِّ حَتَّى يَحْتَلِمَ وَعَنِ الْمَجْنُونِ حَتَّى يُفِيقَ وَ عَنِ النَّائِمِ حَتَّى يَسْتَيْقِظَ» . 52
حجّ صبى صحيح است؟
اكنون كه دانستيم حج بر صبى واجب نيست، اين پرسش مطرح مى‌شود كه اگر صبى حج بگزارد، آيا حج وى مشروع است يا خير؟ به عبارت ديگر، آيا حج او صحيح است؟
الف) اقوال علما
علما بر اين نظريهاند كه حجّ صبى صحيح است و حتى گروهى ادعاى اجماع كرده‌اند. علاّمۀ حلّى در منتهى و تذكره گفته است كه احرام صبى صحيح است62 و دو روايت از عامه و خاصه نقل مى‌كند (كه در ادامه بيان خواهد شد) .
مرحوم نراقى نيز قائل به صحت و حتى استحباب حج مى‌باشد. وى در مقايسۀ حج صبيه و حج صبى مى‌گويد:
«كان حج الصبية بنفسها كحج الصبي مستحباً» 72 و نيز مى‌گويد: كسى كه داراى يكى از شرايط حج نيست، ولى مانعى هم از انجام حج ندارد؛ مانند عبد مأذون و فقير و صبى مميز، مستحب است كه به حج برود. روشن است كه استحباب ملازم با صحّت است. وقتى عملى استحباب داشته و ثواب بر آن مترتب است به يقين صحيح خواهد بود. ايشان سه دليل براى صحت حج صبى اقامه مى‌كنند: الف) اجماع ب)
عمومات الحج و أفعاله فإنّها شاملة للصبيّ أيضاً ج) روايات. 82
ب) روايات
1. زنى از پيامبرخدا (ص) دربارۀ حجّ صبى پرسيد كه آيا او مى‌تواند حج انجام دهد (يا مى‌توان براى او حج انجام داد) ، حضرت فرمودند: بله و براى تو نيز پاداشى هست؛
«عَبْدِ اللهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللهِ (ع) قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ مَرَّ رَسُولُ اللهِ (ص) ِرُوَيْثَةَ وَ هُوَ حَاجٌّ فَقَامَتْ إِلَيْهِ امْرَأَةٌ وَ مَعَهَا صَبِيٌّ لَهَا فَقَالَتْ يَا رَسُولَ اللهِ أَ يُحَجُّ عَنْ مِثْلِ هَذَا قَالَ نَعَمْ وَ لَكِ أَجْرُهُ» . 92
2. روايتى را علامۀ حلّى از ابن عباس نقل كرده كه شبيه به روايت قبل است؛
«رفعت امرأة صبياً فقالت: يا رسول الله أ لهذا حجٌ؟ قال: نعم و لك أجرٌ» 03 در اين دو روايت، براى مادر بچه ثواب مقرر شده و اين بيانگر آن است كه حج صبى صحيح مى‌باشد والاّ ترتّب ثواب براى عمل غير صحيح، معنايى نخواهد داشت. از سوى ديگر، اين عمل در منظر پيامبرخدا (ص) و با امر ايشان انجام شده است كه خود دلالت بر صحّت اين عمل مى‌كند.13
3.
«عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ الثَّانِيَ (ع) عَنِ الصَّبِيِّ مَتَي يُحْرَمُ بِهِ قَالَ إِذَا اثَّغَرَ» .23 (ثغر يعنى ريزش دندان) امام جواد (ع) احرام صبى را منوط كردند بهريزش دندان كه در سن12 سالگياست و در اين سن، صبى هنوز بالغ نشده است. پس احرام درحديث بهمعناى وجوب نيست.
4. در روايتى، تظليل براى كودكان و زنها، در حال احرام، جايز شمرده شده است؛
«عَنْ أَبِي عَبْدِاللهِ (ع) قَالَ: لاَ بَأْسَ بِالقبّة عَلَي النِّسَاءِ وَ الصِّبْيَانِ وَ هُمْ مُحْرِمُونَ» 33 اين روايت بيان مى‌كند كه احرام بچه صحيح است و الاّ سؤال از تظليل در اينجا لغو خواهد بود.