16قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النّٰاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ وَ لَمْ يَعْنِ الْبَيْتَ فَيَقُولَ إِلَيْهِ فَنَحْنُ وَ اللَّهِ دَعْوَةُ إِبْرَاهِيمَ عليه السلام الَّتِي مَنْ هَوَانَا قَلْبُهُ قُبِلَتْ حَجَّتُهُ وَ إِلاَّ فَلاَ. . .» . 1و في الإحتجاج، عن أمير المؤمنين عليه السلام و الأفئدة من الناس تهوي إلينا و ذلك دعوة إبراهيم عليه السلام حيث قال: فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِنَ النّٰاسِ تَهْوِي إِلَيْهِمْ. 2
ب - ارزاق
رَبَّنٰا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتِي بِوٰادٍ. . . وَ ارْزُقْهُمْ مِنَ الثَّمَرٰاتِ لَعَلَّهُمْ يَشْكُرُونَ . 3دوّمين دعاى حضرت ابراهيم، به هنگام ترك آن‌ها، اين‌است كه: «پروردگارا! انواع ثمرات و ميوه‌ها را روزى آن‌ها بگردان» و اين درخواست به خاطر موقعيت جغرافيايى آن مكان بوده كه فاقد هرگونه ارزاق بوده است. از اين رو، حضرت ابراهيم اين تقاضا را در چند جا تكرار كرده و در يك مورد، آن را مقيّد به . . . مَنْ آمَنَ بِاللّٰهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ. . . 4نمود.
از آنجا كه اهالى مكه، همگى مؤمن نخواهند بود، بلكه افرادى از ميان آنان كافر خواهند شد و از طرف ديگر ابراهيم هم از كافران بيزارى جسته؛ فَلَمّٰا تَبَيَّنَ لَهُ أَنَّهُ عَدُوٌّ لِلّٰهِ تَبَرَّأَ مِنْهُ ، 5دعا را مقيد به مؤمنان كرد.
خداوند متعال، نه‌تنها دعاى حضرت ابراهيم را در حق مؤمنان پذيرفت و در طول سال، بهترين ارزاق، فراوان در آنجا يافت مى‌شود، بلكه كافران را هم ملحق به مؤمنان كرد و فرمود:
وَ مَنْ كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُ قَلِيلاً ثُمَّ أَضْطَرُّهُ إِلىٰ عَذٰابِ النّٰارِ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ . 6و اين مقتضاى همان صفت رحمانيت خداست كه مؤمن و كافر را در بهره‌مندى از منافع مادى، يكسان قرار مى‌دهد؛ چنان‌كه در جاى ديگر فرمود: كُلاًّ نُمِدُّ هٰؤُلاٰءِ وَ هَؤُلاٰءِ مِنْ عَطٰاءِ رَبِّكَ وَ مٰا كٰانَ عَطٰاءُ رَبِّكَ مَحْظُوراً .
اكنون اين پرسش وجود دارد كه آيا مراد از ثمرات، ثمرات مادى و معنوى است يا مادى فقط. ميان مفسران در پاسخ به اين پرسش اختلاف نظريه وجود دارد. از اطلاق «ثمرات» و كلمۀ «قليلاً» - كه در منطق قرآن به بهره‌مندى چند روزۀ دنيا، «متاع قليل» اطلاق مى‌شود - مى‌توان برداشت كرد كه درخواست حضرت ابراهيم شامل بهره‌مندى مادى و معنوى بوده، اما خداوند در مورد كفار فرمود: آن‌ها تنها بهرۀ مادى مى‌برند.
مؤيّد اين اطلاق، رواياتى است كه در ذيل آيۀ مورد بحث نقل شده كه بعضى‌ها اشاره به