78نقل در معانىِ الفاظ، در هر متنى اعمال نظر نمايند، ردّ پاها و قراين فراوانى را در دسترس محقّقان پنهان داشته‌اند. از سوى ديگر، در بسيارى از نسخه‌ها، خطاط يا مالك نسخه، كلامى توضيحى را در حاشيۀ متن نگاشته بوده كه به تدريج و طى استنساخ‌هاى بعدى، به عنوان بخشى از متن افزوده شده است. نقل عبارت پيشينيان در متون متأخر، قرينه‌اى بر بازشناسى افزوده‌هاى نسخه و اجتهادهاى ناصواب مصحّحان خواهد بود؛ چنانكه در بخش قبل نيز برخى از تصحيفات و خطاهاى تصحيح كتاب‌ها را بر شمرديم.
در صدر فهرست كتب تاريخ مكه، به رسالۀ «فضائل مكة و السكن فيها» تأليف حسن‌بن يسار بصرى (متوفّاى سال 110ه.) برمى‌خوريم. مخاطب اين نوشته زاهدى به نام عبدالرحيم يا عبدالرحمان‌بن انس رمادى است 1كه در صدد ترك مكه و سكونت در يمن بوده است و مؤلف مى‌كوشد با نقل احاديث فضايل مكه، او را از اين تصميم منصرف سازد. عنوان ركن شامى، تنها يك بار در صفحات پايانى اين نامه آمده است:
«من صلّى في الحجر ركعتين ناحية الركن الشامي فكأنّه أحيى سبعين ألف ليلة و كان كعبادة كلّ مؤمن و مؤمنة و كأنّما حجّ أربعين حَجّةً مَبرُورةً مُتقبَّلَةً» 2
اما چون طبق هر دو نظريه، ركن شامى در مجاورت حجر اسماعيل قرار دارد، از عبارت مذكور نمى‌توان تأييدى براى هيچ‌يك به‌دست آورد.
اخبار مكّة و ما جاء فيها من الآثار
اين كتاب نوشتۀ ابوالوليد ازرقى (متوفاى 248ه.) است و قديمى‌ترين كتاب مبسوط و جامعى است كه به همۀ جوانب تاريخ مكه پرداخته و بحمد اللّٰه هم اكنون در اختيار است.
ازرقى در مباحث ذيل، عبارات روشنى در تعيين مصاديق ركن عراقى و شامى دارد:
1. ابعاد كعبه در بناى ابراهيم عليه السلام
در بيان ابعاد، ازرقى نام چهار ركن را به ترتيب: اسود، شامى، غربى و يمانى مى‌خواند:
«و جعل طوله في السماء تسعة أذرع و عرضه في الأرض اثنين و ثلاثين ذراعاً من الركن الأسود إلى الركن الشامي الَّذي عند الحجر من وجهه و جعل عرض