27و اصولى در ميان آنان ديده مى‌شود، گرچه غلبه با اخباريان بوده است. ديگر آن‌كه بيشتر آنان ايرانى بوده‌اند و علماى جبل عامل لبنان، از نظر تعداد، در مرتبۀ بعد قرار داشته‌اند؛ يعنى همه مهاجر بوده‌اند و بومى در ميان ايشان كمتر وجود داشته است.

و ويژگى ديگر اين عالمان، آن است كه بيشتر فقيه يا محدّث و رجالى بوده‌اند و فيلسوف، متكلّم، عارف، مورّخ، رياضى دان و شاعر فارسى‌گوى در ميان آنان به چشم نمى‌خورد.

* * *

1 - ابراهيم احسائى بن على بن عبد اللّٰه جبلى شيرازى، «تفسير فرات كوفى» را در دوران مجاورتش در مكّۀ مكرّمه استنساخ كرده و در روز سه شنبه 22 ربيع‌الثانى 1083ه‍. از آن فراغت يافته است. احسائى سپس همان نسخه را در مكه در سال 1085 با عبداللّٰه‌بن احمد انصارى مقابله كرده است. ¹2 - ابراهيم همدانى (م 1026) ، پس از يك سال مجاورت در مكۀ مكرمه، از شمس‌الدين محمد عيناثى، كه در مكه ساكن بوده، اجازه گرفته است. ²3 - احمد انصارى بن ادريس عاملى حسينى، از شاگردان شيخ محمد سبط، فرزند صاحب معالم، ساكن مكّۀ مكرّمه بوده و از «منتقى الجمان» تأليف صاحب معالم در سال 1017 در مكّۀ مكرّمه نسخه بردارى كرده و آن را نزد استاد خود شيخ محمد سبط قرائت كرده است. ³اخيراً حاشيه‌اى بر اصول كافى به چاپ رسيده كه ظاهراً از تأليفات او است. ⁴4 - احمد حكمى، در فاصلۀ سال‌هاى 1042 تا 1045 در مكّۀ مكرّمه به رحمةاللّٰه گيلانى درس داده است. ⁵5 - احمد شهيدى جزينى عاملى، از نوادگان شهيد اول، محمدبن مكى، است. شيخ حرّ عاملى گويد: او از معاصرانى است كه سال‌ها در مكّۀ مكرّمه مجاورت اختيار كرده است.

شيخ آقا بزرگ از سخن شيخ حرّ عاملى چنين برداشت كرده كه وى پيش از سال 1097ه‍. در گذشته است. ⁶6 - احمد بن قاسم شيرازى، همۀ كتاب «من لايحضره الفقيه» تأليف شيخ صدوق را استنساخ كرده و در 12 ربيع‌الثانى 1024 جزو دوم آن را به پايان برده است. او همۀ آن كتاب را