68فقال: «إنّما معنى هذا الصوم و الفطر مع‌الجماعة و عظم الناس» . 1مرحوم آيت‌اللّٰه طالقانى رحمه الله سالها پيش در اين باره نوشته است:
«با آنكه هميشه اكثريت و نفوذ در اجتماع حج، با اهل سنّت و جماعت بوده و آنچه در كتب فقهى سابقين و احاديث، به‌طور وضوح بيان نشده، وظيفۀ مخصوص شيعه و چگونگى اثبات اول ماه براى آنهاست، بلكه به عكس، احاديث ما و ظواهر آيات دربارۀ ادراك موقفين، كه از اركان حج است، ناظر به ادراك اجتماع و تبعيت از عموم است. . . .
بعضى از فقهاى متأخر، چون توجه كاملى به احاديث و آيات و سيرۀ گذشتگان ننموده‌اند؛ همان موازين و قواعدى را كه عموماً در اثبات موضوعات شرعى و هلال است، مو به مو در مورد حج مى‌خواهند اعمال نمايند، ولى آنها كه توجه و دقت در اين آيات و احاديث و موقعيت حج و اختلاف نموده‌اند، نبودن علم به خلاف را كافى مى‌دانند و حكم به تبعيت مى‌كنند و مشاهده و علم يا ظن قوى را كه در مثل اثبات ماه رمضان يا شوال لازم مى‌دانند در اينجا لازم نمى‌شمارند و چون هميشه در اختلاف، محاكمِ حجاز يك روز پيش از اول ماه حكم مى‌نمايند هيچ‌گاه علم به خلاف حاصل نمى‌شود و فتواى حضرت آيت‌اللّٰه بروجردى (ادام‌اللّٰه بقاءه) اين مشكل را آسان نموده است.» 2گفتنى است كه در پنجاه و سه سال پيش؛ يعنى در ذى‌حجّۀ سال 1373 مرحوم آيت‌اللّٰه حاج آقا حسين بروجردى قدس سره رسماً در اين باره فتواى خود را اعلام كرده است.
در اين زمينه، در نشريۀ «آيين اسلام» (مورّخ شنبه، 7 ذى‌حجّۀ 1373) 3آمده است:
چون موضوع اختلاف افق ايران و حجاز در بعضى سالها موجب اختلاف رؤيت هلال در دو كشور مى‌شد و در اين سالها به سبب اين اختلاف، حجاج دچار اشكال مى‌گرديدند و بعضى از حجاج با اينكه اولياى امور دولت