39بگذارد و بگذرد و به يار بپيوندد.
اعمال و مناسك نورانى حج، بر صفاى درون و نورانيت دل مى‌افزايد و پرده‌هاى حجاب دل را به كنارى مى‌نهد و او را آمادۀ معرفت و لقاى الهى مى‌سازد. قلوب عاشقان و عارفان، در حج آمادگى بيشترى براى معرفت، محبّت و وصال الهى پيدا مى‌كند و آنان را به معبود ازلى نزديك‌تر مى‌سازد.
آتش به جانم افكند شوق لقاى دلدار
پيشواى هشتم در بارۀ اين فلسفۀ قدسىِ حج مى‌فرمايند:
«انّ علّة الحجّ الوفادة الى اللّٰه تعالى. . . و التقرّب فى العبادة الى اللّٰه عزّوجل» . 1
«علّت حج، ورود به (ميهمانى) خداى متعال است. . . (و در آن) نزديك شدن به خداوند بلند مرتبه است.»
اين عبادت بى بديل و ناب، فلسفه‌اى به گسترۀ اقيانوس‌ها، مفهومى به عظمت كوه‌ها، ثمره‌اى به پهناى آسمان‌ها، حكمتى به حلاوت گل‌ها و معنويتى به اوج كهكشان‌ها دارد
مولى محسن فيض كاشانى در اين باره مى‌نويسد:
«كسى كه به قصد خانۀ خدا حركت مى‌كند، چنان است كه به قصد خدا و زيارت او مى‌رود. بنابراين، مناسب است كارى كند كه در ميعاد معيّن، به‌فيض لقاى خدا فائز شود و ثابت است كه كاميابى از لقاى رحمت او، منوط به اخلاص در عمل است كه بهترين راه ملاقات حضرت كردگار مى‌باشد.» 2
عالم ربّانى مولا احمد نراقى نيز مى‌نويسد:
«حج اعظم اركان دين و عمده چيزهايى است كه آدمى را به حضرت ربّ العالمين نزديك مى‌سازد و آن اهمّ تكليفات الهيه و اصعب عبادات بدنيه (است) . . .