19 پرهيز مردم عصرِ جاهليت (قريش و هم‌پيمانانشان) ، از وقوف به عرفه:

ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفٰاضَ النّٰاسُ. . . . بقره: 199

يك تفسير در بارۀ آيۀ بالا اين است كه اين آيه در ردّ قريش و هم‌پيمانانشان است كه فكر مى‌كردند چون اهل حرم و اهل اللّٰه هستند، نبايد از حرم خارج شوند و در عرفات وقوف نمايند و لذا تنها در مشعر وقوف مى‌كردند و. . . ¹

پرداختن قريش به ذكر و نقل مفاخر و آثار پدران خود در منا پس از انجام حج:

فَإِذٰا قَضَيْتُمْ مَنٰاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللّٰهَ كَذِكْرِكُمْ آبٰاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً. . . . بقره: 200

طبق روايتى از امام باقر عليه السلام در تفسير اين آيه، قريش پس از فراغ از مناسك حج در منا اجتماع مى‌كردند و به ذكر مفاخر و آثار پدران خود مى‌پرداختند. خداى تعالى به آنان فرمود: به‌جاى ذكر مفاخر پدران خود، خدا را ياد كنيد. ²

طواف خانۀ خدا، بدون هيچ پوشش و لباس و با سوت و كف توسط قريش در عصر جاهليت:

وَ مٰا كٰانَ صَلاٰتُهُمْ عِنْدَ الْبَيْتِ إِلاّٰ مُكٰاءً وَ تَصْدِيَةً. . . . انفال: 35

گروهى از مفسّران گفته‌اند: آيۀ بالا اشاره دارد به عمل قريش كه خانۀ خدا را بدون پوشش و لباس و با سوت و كف طواف مى‌كردند. ³

مبارزۀ قرآن با انحرافات و خرافاتِ راه يافته به حج، در عصر جاهليت:

وَ لَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهٰا وَ لٰكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقىٰ وَ أْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوٰابِهٰا. . . . بقره: 189

الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُومٰاتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلاٰ رَفَثَ. . . لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنٰاحٌ أَنْ تَبْتَغُوا فَضْلاً مِنْ رَبِّكُمْ . بقره 198 - 197

ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفٰاضَ النّٰاسُ وَ اسْتَغْفِرُوا اللّٰهَ. . . فَإِذٰا قَضَيْتُمْ مَنٰاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللّٰهَ كَذِكْرِكُمْ آبٰاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً . بقره: 200 - 199

حج فاسد

لزوم به پايان رساندن حج، حتى پس از فاسد و باطل شدن آن:

وَ أَتِمُّوا الْحَجَّ وَ الْعُمْرَةَ لِلّٰهِ. . . . بقره: 196